schilderijen uit de verzamelingen van rijke burgers, terwijl
Russische schiiders ze zagen in de collectie van de tsaar
in de Hermitage. Maar naast de Studie van oude meesters
in Sint-Petersburg werd ook het schilderen naar de natuur
beoefend. Zo werd bijvoorbeeld de Russische landschap-
schilder Login Frikke in 1837 als onderdeel van zijn opleiding
aan de Keizerlijke Academie uitgenodigd om te werken op
een landgoed nabij het huidige Tallinn. In zijn Zieht op het
landgoed Fall (afb. 3) zijn beide elementen goed te zien:
directe natuurobservatie en invloed van de 17de-eeuwse
Nederlanders zoals Ruisdael en Hobbema. Een vergelijkbare
tweeledige aanpak is ook te zien bij Frikkes Nederlandse
tijdgenoten Verschuur, Van Os en Meijer, alle drie te zien op
de tentoonstelling. Frikkes belangstelling voor de Europese
kunst zou enkele jaren later leiden tot een reis door West-
Europa, waarbij hij ook Haarlem aandeed. In het voorjaar
van 1841 zette hij zijn handtekening in het bezoekersboek
van Teylers Museum.
Een van de weinige Nederlandse schiiders die een bezoek
brachten aan Rusland was de uit Oosterhout afkomstige
Remigius Haanen. Hij reisde rond het midden van de eeuw
vanuit zijn toenmälige woonplaats Wenen onder meer naar
Sint-Petersburg. Zijn werk hing daar op tentoonstellingen,
en werd door verscheidene verzamelaars aangekocht.
Wellicht ook dat hij tijdens die reis de inspiratie opdeed voor
een schilderij van een prauwaohtige zeilboot op een do'or
stemmig maanlicht besehenen meer (afb. 4). Het is opvallend
dat de opvarenden van het bootje vuur hebben gestookt.
Haanen schilderde deze ronduit gevaarlijke actie ongetwijfeld
met opzet om de lichteffecten van maan en vuur te kunnen :'
combineren. Het nachtstuk is niet voor niets een van de
meest geliefde thema's uit de romantiek. Schiiders konderji; « J
hiermee hun technische vaardigheid tonen in het weergeven
van verschwende soorten licht. Bovenal zorgde het voor
melancholische voorstellingen waarbij het warme, goudgele
schijnsel van het^bur een klein hnenselijk domein vormt
binnen de overweldigende, maar afstandelijke grootsheid
Afb. 3 Login Frikke, Zieht op het
landgoed Fall van graaf Aleksandr
Benkendorf, dicht bij Revel, 1837,
olieverf op doek, 71,5 x 98,5 cm,
Tretjakov Galerij, Moskou
Afb. 4 Remigius Haanen, Nachtgezicht
met een zeilboot waarin vuur gestookt
wordt, na 1860, olieverf op doek,
41 x 54 cm, Rademakers Collectie
Afb. 5 Silvestr Sjtsjedrin, Maanverlichte
nacht in Napels, 1828, olieverf op doek,
42,5 x 59,6 cm, Tretjakov Galerij,
Moskou
van het koele maanlicht. Behalve van Haanen is hiervan op
de tentoonstelling ook een sprekend voorbeeld te zien door
de Russische kunstenaar Silvestr Sjtsjedrin (afb. 5).
Sneeuw en ijs
Ondanks de verschillen In klimaat, geschledenis, formaat en
samenleving tussen Rusland en Nederland, is het opvallend
hoe veel overeenkomsten er bestaan tussen de kunst die
tijdens de Romantiek in beide landen werd gemaakt. Russen
en Nederlanders deelden dezelfde artistieke dromen en idealen.
De overeenkomsten tussen het landschap van Frikke
en een van zijn beroemde Nederlandse tijdgenoot Barend
Cornells Koekkoek zijn groter dan de verschillen, iets wat
ook geldt voor veel portretten, interleurs en stillevefis uit de
perlode, of ze nou Russisch zijn of Nederlands. Alleen binnen
het genre 'landschap' is er een curieus, irt het oog springend
verschil: de afwezigheid van geschilderd Russisch sneeuw
en ijs. Waar Nederlanders dol waren op de gezellige winter-
voorstellingen van Andre.as Schelfhout, waren de ijzige
Russische winters veel te streng om als schilderachtig
onderwerp te kunnen^dienen.
Een van de grootste verschillen betreft echter hoe er tegen-
woordig in beide landen tegen de periode wordt aangeke-
ken. In Nederland is de Romantiek lange tijd ondergewaar-
deerd als slechts een overgangsperiode tussen de glorieuze
Gouden Eeuw en latere meesters van de Haagse School
en de moderne kunst. Pas sinds de laatste decennia
geniet de Romantiek hernieuwde belangstelling als een
bijzonder veelzljdige periode met een geheel eigen karakter.
jlB Rusland is de Romantiek echter altijd geliefd gebleven
als eerste nationale kunststroming. Tot die tijd bestond
de Russische Schilderkunst voornamelijk ult iconen en
portretten. De populariteit bleek ook toen de tentoonstelling,
voorafgaand aan de presentatie in Haarlem, te zien was
bij de Tretjakov Galerij in Moskou en daar mocht rekenen
op grote publieke belangstelling.