Koilciuszki z tak? realistyczn? prawd? malowaf. U Stachowicza sukmana jest juz zupetnie
taka jak dzis. Qdy si? wezmie na uwag? te trzy opisane obrazy, t. j. Cziowieka z Ceylonu,
Hetmana Tarnowskiego i chlopow Stachowicza, i doda dzisiejsz? sukman?, oraz gdy si?
weZmie na uwag?, Ze za czasow Tarnowskiego t, j. w w. XVI stroj wschodni jeszcze nie
by! wcale u nas w uzyciu, wywnioskowai by moZna,
ze sukmana jest wprawdzie strojem wschodnim, ale u nas
leZalo juz cos w typie, cos, co nioZe z geograficznego
poloZenia kraju wynikalo, pewna wspoinosc wyobraZeii
estetycznych z catym Oryentem, i Ze ta sukmana byta
u nas przecieZ strojem nie naplywowym jak kontusz, ale
prawdziwie polskim, prastarym. Zreszt? przez caly ci?g
wiekow pl?cze si? u nas ten typ stroju, nawet w Sred-
niowieczu, gdzie tak powszechnie panowal strdj niemiecki,
nawet w w. XVI., kiedy ubior noszono wloski. S? za-
bytki z tych czasow, na ktorych widac ludzi ubranych
po wlosku z narzucon? na strdj szat?, skrojon? zupeluie
tak, jak sukmana lub Zupan.
Nazwa teZ „Sukmana“ nie wskazywalaby na pocho-
dzenie wschodnie, ktore niewqtpliwie widac w „Zupanie“
i „kaftanie“. Sukmana jest to szata ze sukna, „suknia-
na“. Wiemy z dzisiejszego j?zyka ludowego, te: „sukmana
jest sukniana“ t. j. sukienna, w przeciwstawieniu
do „gornicy“, lub „plociennicy“, sukmanki plociennej.
Sukmana w zasadzie jest biala, czerwono podbita
suknem barwy cynobrowej, a ozdobiona sznurkiem czar-
nym lub amarantowym i takiemiz kutasami jedwabnymi
lub wloczkowymi.
Sukmana nosi si? jak kontusz, ktory jest wlasciwie
takze szat? zwierzchni?. Ale tak jak dzi§ chlop, wcho-
dz?c do kogo czy w odwiedziny, czy w jakiej spra-
wie, odzienia wierzchniego nie zdejmuje, tak czynil to Fig. 1. Z Aleksandrowic. .i cz,l ow.i e,k wi. e,k u XV,ITIT. ,l ub, XVIII., ktory kontusza teZ
nie zrzucal. St?d sukmana moZe bye rownieZ opasywana pasem lub na pas wdziewana.
Cata zachodnia strona powiatu aZ po Zabierzow, tudzieZ cala pdlnocno wschodnia, nosi
sukmany zdobione czarno, a strony Mogilskie (Raclawskie) mialy do niedawna jeszcze
stare sukmany, zdobne krzyZykami z czarnego sukna, ktore dzii jeszcze w leZqcej za kor-
donem cz?Sci dawnego powiatu spotykad moZna. Regula tu jest, Ze czlowiek nosz?c
„kaftan“ ze zielonymi kutasami, ma sukman? czarno ozdobion?, przy kaftanie z amarantem
ozdoby sukmany s^ teZ amarantowe.
Flisacy malo uZywali sukman biatych. WszakZe u Stachowicza i w tradyeyi miejsco-
wej widac, Ze niegdyá i tu je noszono.
C z a r n o ozdobion? sukman? noszq:
1) zachodnia cz?áé aZ po Zabierzów; 2) od Zielonek na pólnoc i wschód; — czer-
w on ? zaá: caty árodek powiatu i to Li-
sieckie (bez kútasów).
Sukmany dzisiejsze sq w dwojakim
gatunku: tzw. „chrzanówki“ i „dobczyckie“.
„Chrzanówki“ to sukmany posledniej-
sze, tañsze, (árednio okolo koron 10) ro-
bione przez sukmaniarzy bez miary wedlug
szablonu.
„Dobczyckie“, robione nie koniecznie
w Dobczycach, ale u tych samych sukmaniarzy
na miar? i w gatunku zaleZnym od
ceny, która dochodzi do koron 50.
Krawcy wiejscy sukman nie robiq;
jestto monopol sukmaniarzy.
Zaginione dzis. sukmany granatowe,
skrojone i ozdobione tak jak biale, noszono
jeszcze przed laty trzydziestu a w czasach
Stachowicza, jak to jego rysunki przecho-
waty, przepasywano je pasem czerwonym
wlórzkowyffl, zwiazanyni we w?zel.
Zgin?la tez juz i tak zwana „górnica“
albo „plóciennica“, t. j. sukmana z gru-
bego plótna z kolnierzem i klapkami u r?-
kawów z niebieskiego sukna, czerwonym
sznurkiem obszytemi.
WLisieckiem flisacy nosilidlugieZupany
czarne, na dwa rz?dy guzikdw, faldziste,
niZej kolan si?gaj?ce. Dzié juZ zagin?ly. Flg' 2' 01szanlca-
Drug? zasadnicz? cz?§ci? stroju jest kaftan. Kaftan jest dwojaki: „z r?kawami“ i bez
r?kawow. Kaftan z r?kawami, jest strojem spodnim, pod sukman? przywdziewanym, jak
Zupan pod kontuszem. Jest to Zupanik z ciemno granatowego sukna, czerwono podbity,
ze „skrzelami“, t. j. polami rozci?temi aZ do stanu i wisz?cemi wolno. Skrzeli tych jest
4—5. To znaczy: dwie boczne, stanowiqee boki kaftana, przy nich wisz? dwie w?Zsze,
l cz?sto jedna poérodku w tyle. Zast?puj? one faldzisty doi Zupanów. Kaftan bez r?kawow
ma kotnierz wysoki, stojqcy jak u sukmany, a w niektórych wsiach (n. p. Tonié, Bronowice