7 4
! ' Ì
i III
naciter adhaeret , a qua solius salivae auxilio separatur, et admodum elañica se
p r o d i t . Proprietatis bujus conscii Adole$cen,tuli maiTulas hasce ore revolvunt, et
dentibus compreffas exteiidunt eousque donec chartaceam fere tenuitatem obtin
u e r i n t , in quo Ìlatu os versus protruduntur, produiilisque labiis , hiatu dimidii
circiter pollicis ore efformato, dein aere subito attrailo, disrumpuntur cum infigni
fragore, quo iÌdem Pueri maxime deleftantur.
Saliva sani hominis cum subítantia hac diu suba¿la, dein vásculo excepta turbidum
liquorem conñituit, qui aqua mixtus flocculos innúmeros protulit, quorum pars
aliqua in fundo vasis colligebatur, alia autem liquori eidem supernatabat. Altera
die liquor hie peculiarem et foetidiffimum exspiravit odorem .
Eadem subllantia aquae fervidae immiiTa , et per aliquot dies in ea relifta , nullam subiit
mutationem, ac mollior duntaxat reddita fuit .
I n spiritu vini redificatiffimo non diflblvebatur , sed ficcior , imo et friabilis fada fuit,
in quo ilatu subluteo colore tiniìa se prodiit.
Aceto immersa maniìt immutabilis i in igne crepitavit et flammam concepit, unde fumus
plurimus et fere inodorus ele^'abatur .
Ex bisce Itaque patet, subilantiam hanc ei valde iìmilem effe, quae elaßicum Gummi
a b HEVEA gujanenfi AUBLETII ,seu IATROPHA elafiica LINNAEÍ , produflum coní
l i i u i t .
OBS. XLII. Cum ex omni Planta : nihil refert ( sunt BOERRHAVII verba ) ciualis fuerit,
alcalinißima ut Cochlearia , acidijjlma ut Acetosa, infipidijjlma ut Gramen^
animalís alcalescens subííantia obtineatur,, ita clariss. BOUSCHAUT arbitratur,
animalem hanc Materiam in Vegetalibus' praeexiñere et a viribus animalis vitae
ex iisdera educi. Cum vero veritates irf Scientia Naturae observntionibus innitantur
, ita sequentia haec desupcr inñitui experimenta.
Primo. Folia Graminis autumaeo colleda, et deftillationi commiíTa nullum alcali volatile
suppeditarunt.
Secundo. Eandem foliorum quantitatem compaflam et leniter madefaftum, aeri mediocriter
calido exposui per dies aliquot, dein deñillavi, indequc obtinui liquorem
paulisper alcalinum .
Tertio Ex refiduo a priore Destillation« relido eduxi grana quinqué Salis alcalini
fixi deliquescentis , et exiguam Salis communis copiam ^ at ex refiduo a Diñillatione
secunda minorem eiusdem Salis alcalini quantitatem extraxi.
Quarto. lisdem foliis addidi Acidum muriaticum , quod paucas pofì: horas nigrum colorem
obtinuit. Pofl: septem dies percolavi liquorem , acidum evaporavi, et in refiduo
paucam quantitatem muriatici Salis inveni.
Quinto. Spiritus vini hisce foliis additus viridem colorem acquifivit. Tinftura haec
evaporata reliquit poil: se subÌlantiam viridem , odoris ac saporis nauseofi, qualem
refinosa Cantaridum subflantia poflldet .
Sexto . Saturatum grarainis ciusdem dccoélum evaporatum , dein in spiritu vini digeflum
citius in putredinem abiit, ac idem extraftum, sed absque praevia digeílione
paratura .
Cum itaque idipsum Gramen in certis circumftantiis nullam , in aliis vero aliquam
Salis
7 5
Salis alcalini, seu animalis subitantiae copiam exHbeat, ac praeterea quantitas
Salis alcalini fixi eo magis diminuatur quo maiorem Salis alcalini quantitatem eadem
folia largiuntur , ita patet, subQantiam animalem in chilopoieticis Animalium
visccribus non educi ex alimentis e vegetabili Regno petitis , sed in iisdem elaborari
ac praeterea metamorphorim Salis alcalini fixi in volatikm non adeo elTeparadoxam,
ut quidam arbitrantur.
OBS. XLIII. Expérimenta quaedam cum eo Spato campeftri , quod clariss. P. PINI nuper
descripfit, a me infìituta , et 111. Regiaeque Tolosanae Scientiarum Academiae
communicata fuerunt, hic addere visum eft.
GENUS . Pedionites . CharaHer. Chalybe percuiTus parce scintillans.
Sponte, et cum Alcali fixo, vitrescens.
Cum Quarzo et Scorillo Granitem efGciens.
SPECIES . Pedionites ( cryftallisatus ) prismaticus : prismate tetragono, opaco.
Spatum campeÌlre crylìallisatum. Mineralog.
Cryftallisation de Feldspath. Gall.
Cryftallifierter Feldspath. German.
Pedionites a graecis nominibus jriS/oi- quod campum, et iVsç, quod lapidem fignificat
; nomina autem omnia Rerum naturalium, ex binis vocabulis compoiìta, absurda
sunt , et eliminaiida .
Color eius saepius rubellus eft , figura vero plerumque prismatica. Nidulatur in fissuris
Granitis illius ^ qui a noftris Miarolo vocatur , et una cum Quarzo et .Scorillo
integros montes circa Bavenum prope Lacum maiorem conftituit. Eae ipsae
nunc liberae occurrunt, nunc Quarzo inhaereut, nunc vero Argyrite ac interdum
etiam Argilla adspersae videntur. Varias earumdem figuras qui intueri deiìderat,
consulat Libellum hac desuper editum a praelaudato P. Ermenegildo PINI , cui
titulus Memoire sur des novelles Cryflallisations de Feldspath.
Antiquiores Rerum metallicarum Scdptores huiusce lapidis non meminere. Duo Spati
genera recenset AGRICOLA, quorum unum dixit in igne magno sonitu difiliens,
aliud vero saxi genus poUtius ac denfius appellavit. An vero Fluorem mineralem,
an vero aliam lapidis speciem intellexerit, aliis inquirendum relinquo.
Sed nec Rccentiores omnes hunc lapidem agnoverunt ^ nulla enim eius mentio
fit apud GELLERTUiVI , nullaque apud MERCATUM , GRONOVIUM, aliosque.
IIILLIUS quoque in sua Granitis descriptione nil habet , quod noftrutn
lapidem referat ; nec certi sumus, hunc ipsum eum effe quem clariss. DE DOMARE
proposuit sub nomine Quandi campofiti, et irregularis, cum in DAVILAE
Catalogo a caeteris Spati sui scintiJlantis speciebus separatum occurrat.
Alii e contra de hoc lapide meminere equidcm , sed circa eius indolem in varias abiere
sententias . Ica POTTIUS ei Quarti spatofi nomen imposuit ; LINNAEUS
Spatum fixum , opacum , rufescens, scintillans appellavit ^ CRONSTETTUS
argillofis terris adiunxit; BERGMANNUS vero dixit Terram fdiceam, argillae ^
et pauxillo magnefiae aduvatam.
A. 1782,. dura Pallantiae ad Verbani, scu X a cw maioris insubrici litora, non procul a
delil
:
Ï
Iii