Het
Knikkerhuis. Een knikker
wordt in de toren gedaan en
D o o r B e r t S l i g g e r s komtuithetpoortje
tevoorschijn, dat hetzelfde
getal heeft als het cijfer-
blokje dat in een laatje aan
de voorkant is gedaan.
Op 22 december a.s. wordt in het muséum, tegenover het
luminescentiekahinet, het goochelkabinet geoperd. Nier zijn 18de-
eeuwse goochelattributen te zien. die door de familie Van Stolk in
langdurig bruikleen zijn afgestaan aan Teylers Muséum. De goochelaar
Henk Romeijn. die op een begeleidende film laat zien welke trucs met
de voorwerpen werden uitgevoerd. zal op deze dag om U .0 0 uur een
spéciale demonstratie in de aula verzorgen.
Cijferkistje. Het maakt niet uit in welke volgorde de cijfers worden gelegd.
Ook al is het kistje dicht de goochelaar raadt altijd de goede volgorde.
Halverwege de 18de eeuw maakten steeds meer gooche-
laars of magiërs gebruik van de nieuwste vindingen op het
terrein van de natuurwetenschappen. Optische, mechanische
en hydraulische toepassingen deden hun intrede in
de salonmagie. Door het gebruik van magnétisme en
statische elektriciteit groeide het aantal trucs explosief.
Deze trucs waren zeer verwant aan de physique amusante,
natuurkundige proeven voor een select gezelschap mensen,
ter lering maar ook ter vermaak. Op een speelse wijze
werden zij zo ingewijd in de wondere wereld van de optica,
het effect van vacuüm en de kracht van statische elektriciteit.
De goochelaar paste deze natuurkundige ver-
schijnselen graag toe maar verklapte ze niet. In dit kabinet
worden wel enkele geheimen prijsgegeven.
De goochelattributen in het kabinet zijn gemaakt in
Holland en dateren uit het einde van de 18de eeuw. Het
zijn knappe voorbeelden van miniatuur-meubelmakers-
kunst, waaronder vele unica. Alleen het beeid van de Wijze
Turk is bekend van vroege goochelvoorstellingen.
Door middel van touwtjes en Scharnieren liet men deze .
Oosterse pop ja en nee schudden en op de bei slaan. Hij
komt voor op de prent van de Italiaanse goochelaar Pinetti,
die op tafel ook een elektriseermachine heeft staan. Die af-
beelding dateert uit 1784, hetzelfde jaar waarin Teylers
Museum werd geopend. ■
Herberg. Dit cafe schenkt water wijn. hier of melk. Vraag aan de goochelaar wat je wilt drinken en
de serveerster zal het brengen. Afgebeeld is de geopende versie met de reservoirs op zolder en de
serveerster in de deuropening.
Tot en m et 16 februari 2003 is
in het Boekenkabinet een
keuze te zien uit de agenda
voor het jaar 2003 van Teylers
Museum. De agenda heeft als
thema aantrekkingskracht.
Door Fred Polt
De pure
chemie van
l l P i l Ä Ä i
aantrekkingskracnt
ln de Ovale Zaal. in kast X. ligt naast de
Russische magneet een zeilsteen. Voor
verzamelaars in de 18de eeuw waren
deze stenen begeerlijke verzamel-
objecten. Maghetiet verenigt in een steen
aantrekking en afstoting, en is daardoor
zeer geschikt voor het vervaardigen van
kompasnaalden. Behalve magnetische
aantrekkingskracht kennen we in de
natuurkunde ook de elektrische
aantrekkingskracht en de zwaartekracht.
Meten is weten. Betreden we echter het
terrein van de menselijke relaties dan
wordt het vaak een onmeetbare chaos.
Vooral als iemand.zich aangetrokken voelt
tot een ander. Volgesfouwd met hormonen
gaan we op pad; we strijken de pauwen-
veren glad of blazen ons op als een brul-
kikker. En nu maar verliefd worden.
Tegenwoordig gaat dat niet met onbegrij-
pelijke bolbliksems gepaard. Verliefdheid
is een chemisch proces. zo weten biolo-
gen en scheikundigen ons te verteilen.
Door het bloed en de hersenen strömen
stoffen als fenylethylamine (neurotrans-
mitter). Deze stof geeft Signalen door van
de ene hersencel naar de andere. Als men
verliefd wordt maakt het lichaam meer
dopamine en norepihefrine aan. een soort
speed. Nu kunnen we de hele nacht dansen.
En honger hebben we niet. Het hart
klopt sneller. met dank aan noradrenaline.
We bulken van de energie, denken
nog maar aan een ding en zijn emotioneel
instabiel. Een beetje meer serotine zou de
laatste twee verschijnselen wegnemen.
Maarwaarom zouden we dat willen?!
Onafwendbaar gestuurd door de chemische
huishouding trekt de ander ons aan.
De vraag waarom juist op dat moment en
bij die bepaalde persoon meer dopamine
wordt aangemaakt, is daarmee nog niet
beantwoord.
Natuurlijk worden we niet alleen door onze
genen gestuurd. De maatschappij waar
men in leeft. de daarmee samenhangende
cultuur en persoonlijke ervaringen be-
palen mede de mate van aantrekkelijk-
heid.
Ook wat ons esthetisch aantrekt wordt
beïnvloed door een aantal van genoemde
factoren. Waar de een lyrisch wordt van
een tekening van Rafaël (1483-1520) daar
vindt de ander deze bijvoorbeeld te elegant
en te veel gemaakt naar een ‘idee’.
Zo had Rembrandt (1606-1669) niet veel
op met klassieke schoonheidsidealen.
Zijn ets getiteld ‘Diana’ fascineert door de
rauwe natuurlijkheid. Maar in Rembrandts
tijd waren zijn criticasters niet mild en
werd Diana beschreven als ‘een vrouwe-
naeckt met een dicken en gheswollen
buyck. hangen de borsten, kneepen van
kouse-banden in de beenen en veel meer
sucke wanschaepenheyt'. Toch was er ’ "
veel waardering voor deze natuurlijke
schone die zieh zo zelfbewust toont in al
haar tekortkomingen. De prent werd dan
ook keer op keer herdrukt.
Of het nu gaat om een ets van Rembrandt.
een Schevenings strandtafereel. een copi-
euze maaltijd. een ver eiland. een tover-
lantaamplaatje of het oplossen van wis-
kundige Problemen... wanneer de aantrekkingskracht
toeslaat vormt ze een
onderbreking van de gewoonte van het
dagelijks leven. Al is het maar voor een
paar teilen, het moment waarin we ver-
rast worden door een mooie tekening.
voorwerp of een ander mens. We worden
nieuwsgierig en/of opgewonden. zijn alert
en willen het voorwerp van onze aandacht
beter leren kennen. Soms betekent dit dat
we het object onderwerp maken van een
langdurige, wetenschappelijke Studie.
Soms lukt het door het begeerde object te
kopen. Of een afspraak te maken met die
ander. Noteert u die dan wel in Teylers
Agenda. ■
Cornells Kruseman
(1797-1857)
Oe (egende, 1827
(detail)