Os T E Y L E R S
BASTAARDS
De jachthonden werden uiteraard strikt gescheiden gehou-
den van hun 'boerse' soortgenoten. De hondenhierarchie
weerspiegelde de standenmaatschappij van weleer; edele
jachthonden versus boerenrekels en straathonden. Gewone
lieden werden van de jacht uitgesloten en zij moesten hun
gewone 'huyshonden off bastaert-wynden' zo'n grote knup-
pel omdoen dat deze nauwelijks nog konden lopen, laat
staan jagen. Een andere pijnlijke, maar zeer doeltreffende
methode was het inkorten van een voorpoot ('cortpoten') of
het doorsnijden van de zenuwen.10
Parforcejachtpartijen brachten vaak schade toe aan de ak-
kers. Dat de boeren niet verzetloos toekeken, komt naar
voren uit een verbod dat in 1650 werd uitgevaardigd: er was
zoveel vergif gestrooid dat tientallen blauwbloedige hon-
den waren overleden, andere waren 'doorschoten ofte met
spaden en ander gereetschap om hals gebracht'.11
Ten dienste van de adel of van de minder geprivilegieerde
mens; de hond heeft zijn rol als gebruiksdier eeuwenlang
naar behoren vervuld. Het vee werd door hen gehoed, onge-
node gasten werden op afstand gehouden. Hun spierkracht
werd aangewend voor het trekken van een kar met han-
delswaar of het lopen in een tredmolen voor het kamen
van melk. Ongedierte werd door hen weggevangen en op
jaarmarkten en kermissen vertoonden ze hun kunstjes.
Tegen het einde van de 19de eeuw nam het gebruik van de
Karel Dujardin (ca. 1622-1678). Jonge straatmuzikant met honden. ets
Collectie Teylers Museum
DESEjH O N T j L N ,
B L A F T l f lX ^ j Vriendenkorting
Tegeltableau, eind 18de eeuw. Collectie E. van Drecht. Amsterdam
traditionele werkhonden sterk af. Door de toenemende im
dustrialisering en verstedelijking veranderde het boerenbe-
drijf ingrijpend, gemotoriseerd vervoer verving de honden-
kar en een verbeterd politieapparaat maakte veel waakhon-
den overbodig.
STANDAARDISERING
Was het ingrijpen van de mens in de voortplanting van de
hond tot nu nog voornamelijk gericht op de ontwikkeling
van algemene typen, bedoeld voor algemene functies, in de
19de eeuw zou meer op uiterlijk worden geselecteerd.
Regelmatig werden tentoonstellingen georganiseerd waar
rashonden met elkaar werden vergeleken. Keurmeesters
közen hieruit de fraaiste hond tot prijswinnaar. Dit leidde
tot een standaardisering van verschillende hondenrassen.
In de loop der tijd groeide deze hondensport uit tot een lief-
hebberij die voor iedereen toegankelijk was. In 1902 werd
de Raad van Beheer opgericht die als belangrijkste taken de
controle op fokkers, de organisatie van shows en het uitge-
ven van stambomen heeft. De oprichting van hondenver-
enigingen moedigde het fokken van nieuwe rassen aan,
waardoor het proces van natuurlijke selectie werd ver-
sneld. Door genetische isolatie ontstonden er in körte tijd
vele nieuwe rassen. De moderne opvatting van een hon-
den'ras' is dan ook nog maar heel recent. Pas vanaf deze
tijd heeft het idee van 'raszuiver' fokken voet aan de grond
gekregen. De ruim 350 huidige hondenrassen lijken het ge-
volg te zijn van kruisingen en selecties uitgevoerd in de
loop van de laatste eeuwen. De uiterst körte poten van een
tekkel of het Vierkante grondplan van een buldog, waardoor
het dier lijkt op een bijzettafeltje, zijn misschien voor-
beelden van eigenschappen die juist vanwege hun curiosi-
teit verder zijn gefokt.
Filmfestival
ln het kader van de tentoonstelling Hond & Baas vertoont de
Filmschuur te Haarlem, op
DONDERDAG 27. VRIJDAG 28 EN
ZATERDAG 29 JUNI diverse speelfilms,
documentaires en animatiefilms waarin
de hond centraal Staat.
Vrienden van Teylers Museum betalen
op vertoning van hun Bewijs van
Vriendschap de kortingsprijs
(€ 5 .- i.p.v. € 6 . - / € 6.- i.p.v. € 7.-)
SOFA
Toch verdwijnt de gebruiksfunctie van de hond niet volle-
dig. In 1912 werd onder minister van Oorlog Colijn een
hondenkar voor het vervoer van wapens, munitie, medicij-
nen en gereedschap ontworpen, waarvoor tijdens de mobi-
lisatiejaren van de Eerste Wereldoorlog ruim 1200 leger-
honden zijn gevorderd. Na W.O. I werden honden opgeleid
voor het geleidewerk. De dieren moesten de vele blinde
Soldaten die van de slagvelden terugkeerden, helpen hun
leven weer op te pakken. En ook nu vervullen de blinden-
geleidehonden een belangrijke rol bij de mobiliteit van de
visueel gehandicapte12, net als andere gericht opgeleide
hulphonden voor de minder valide mens een grote steun
zijn. Een hulphond opent letterlijk deuren die voorheen
voor deze mensen gesloten bleven.13 Als speurneuzen en
anderszins worden honden ingezet ten dienste van de poli-
tie. En na de aanslagen op het World Trade Center op 11
September vorig jaar, bleek maar weer eens hoe belangrijk
reddingshonden waren.
De belangrijkste functie van de hond is echter nog niet ge-
noemd; die van gezelschapsdier! De emotionele band tus-
sen mens en hond vindt zijn weerslag op radio en t.v., in ar-
tikelen en advertenties, op posters en prullaria. Kluiven,
manden en speeltjes vinden gretig aftrek. En hondenrie-
men. Die de affectie tussen hond & baas aan weerszijden
van de lijn goed geleiden. De wolf zag zijn kans te overle-
ven. Als troeteldier. ■
Met dank aan fori Zijlmans, voor haar onderzoek dat zijn weerslag
heeft gekregen in de tentoonstellingspublicatie, waarop dit artikel
deels is gebaseerd, en voor de goede samenwerking die resulteerde
in beide tentoonstellingen.
GEBRUIKTE LITERATU UR:
Budiansky. Stephen. ‘De waarheid over honden. Een onderzoek naar de herkomst sociale gebruiken.
denkgewoonten en zedelijke beginselen van Canis familiaris*. Utrecht 2001
Ditthardt Hans (InL) ‘Das grosse Hundebuch’. Genf. 1976
Gautier. Achilles. ‘De gouden kooi. Over het ontstaan van het huisdier. Antwerpen. 1990
Lange. Karen E.. Van wolf tot hond. De evolutie van honden. Phitips. Angus. Onze beste vriend.
Mensen en honden. ‘National Geographie (Nederland-Belgie). januari 2002
Lilja. S.. Dogs in Ancient Greek Poetry. Xommentationes Humanarum Litterarum’. Helsinki. 1976
Secord. William. ‘Dog painting' 1860-1960. ‘A social history of the dog in art’. Suffolk. 1992
Storm. Paul. Resten van een hond uit de vindplaats Hoekgrot (Java). In: ‘Cranium. Tijdschrift van de
werkgroep pleistocene zoogdieren. jrg 18. nr. 1-2001
Weijer. Renate van der. ‘Dieren als werknemers. Cultuurhistorische aspecten van mens-dier
relaties*. Tilburg (Noordbrabants Natuurmuseum). 1992
Zijlmans. Jori. ‘Hond&Baas. Een geschiedenis van haat en liefde’. Den Haag. 2002
Zimen. Erik. ‘Der Hund. Abstammung-Verhalten-Mensch und Hund'. München. 1992
NOTEN:
1 De tentoonstelling kwam tot stand op initiatief van Martin van de Weijer en Loed Brinkmann, en
is onderdeel van de festiviteiten rond het 100-jarig bestaan van de Raad van Beheer op
Kynologisch Gebied
2 Volgens Robert Wayne. geneticus aan de University of California, uit Mensen en honden.
Onze beste vriend. National Geographie (Nedertand/Belgie). januari 2002
3 Stephen Budiansky. 2001. p. 25 en Paul Storm. 2001
6 Erik Zimen. Der Hund -Abstammung - Verhalten - Mensch und Hund. München. 1992. p. 156
5 S. Lilja. Commentationes Humanarum Litterarum. Dogs in Ancient Greek Poetry.
Helsinki. 1976, p. 79
6 Zijlmans. 2002: Hull D.B.. Hounds and Hunting in Ancient Greece. Chigaco: London.
1966. p. 51.107-109
7 Erik Zimen. p. 160-166
8 Zijlmans. 2002: Everdingen. L. van. Het Loo. de Oranjes en de jacht Haarlem. 1986, p. 80
9 Zijlmans. 2002: Hull p. 38
10 Zijlmans. 2002: H. Bruch. Middeleeuwsche rechtsbronnen van Gorinchem. Utrecht 1960. p. 210
11 Zijlmans. 2002: Groot placaet-boeck. dl. I. f.1390.
12 Inlichtingen: KNGF. www.geleidehond.nl
13 Inlichtingen: Stichting Hutphond Nederland. Postbus 26.5373 ZG Herpen.
emaib info@hulphond.nl
do 27 » > 20.00 uur
Trailer Filmfestival Gent 2001
Een echte hond /Amores perros
vrij 28 » > 19.30 uur
Trailer Filmfestival Gent 2001
Een echte hond / Watlace & Gromit:
A grand day out; The wrong trousers
A close shave
vrij 28 » > 21.30 uur
Poor little man.
Dirty little dog
Trailer Filmfestival Gent 2001
State of dogs
zat 29 » > 19.30 uur
Trailer Filmfestival Gent 2001
Een echte hond I Alban/ Snoopy.
come home
zat 29 » > 2 1 .3 0 uur
Poor Little Man. dirty little dog
Trailer Filmfestival Gent 2001
De man met de hond
V00R MEER INF0RMATIE:
Filmschuur. Smedestraat 23.2011 RE Haarlem
kantoor 023-5420450 en reserveringen 023-5312439
info@toneelschuur.nl