Gustaaf Oosterhuis.
bouw van de sluis te
Umuiden (binnensluis-
hoofd). juni 1894
de période 1868-1871 en tonen 'den
reuzenarbeid' in al zijn facetten. Ze
zijn mooi van compositie en duidelijk
geënsceneerd. Arbeiders en ingénieurs
kregen opdracht om op bepaalde
plaatsen te gaan staan. Ook zullen de
werknemers vanwege de lange sluiter-
tijd enige tijd op aanwijzing van de fo-
tograaf Stil hebben gestaan.
De foto's van de feestelijke eerste
steenlegging voor de Oranjesluizen in
1870, die ondanks twijfel wel worden
toegeschreven aan Pieter Oosterhuis,
wijken duidelijk af van de andere. De
fotograaf kon bij de plechtigheid niet
ensceneren, maar hij had duidelijk
wel oog voor Symmetrie.
Pieter Oosterhuis was een van de eerste
industriële fotografen in
Nederland. Hij werd geboren op 20
januari 1816 te Groningen. Zijn vader,
kunstschilder van beroep, verhuisde
met zijn gezin naar Amsterdam. Hier
en in Den Haag volgde Pieter een op-
leiding tot kunstschilder. Sinds 1848
was hij lid van de Amsterdamse kun-
stenaarsvereniging Arti et Amicitiae.
In 1853 maakte hij de overstap naar
fotografie, waarna hij in 1861 zijn eerste
opdracht van Rijkswaterstaat voor
de fotografie van de bouw van de
Willemssluis bij Amsterdam kreeg.
DETWEEDEGENERATIE
INDUSTRIËLE FOTOGRAFEN
Direct na de opening van het
Noordzeekanaal bleek het kanaal al te
klein voor de steeds groter wordende
stoomschepen. Het kanaal. moest worden
verbreed en verdiept en een nieu-
we, grote schutsluis moest worden ge-
bouwd. In 1888 begon men aan de
bouw van de schutsluis, die in 1896
gereed kwam. In 1890 werd met de
werkzaamheden voor de aanleg van de
vissershaven in IJmuiden gestart, die
eveneens in 1896 gereed zou komen.
Ook in deze fase kregen verschillende
fotografen opdrachten om de bouwfa-
sen aan de sluis vast te leggen. Gustaaf
Oosterhuis, de zoon van Pieter, en de
compagnons Chrispijn en van der Aa
trokken jaarlijks naar IJmuiden om de
vorderingen in de bouwactiviteiten op
foto vast te leggen.
Foto's van de werk- en woonomstan-
digheden van de arbeiders zijn niet in
het archief van Rijkswaterstaat aange-
troffen, evenmin als van vechtpartijen
tussen arbeiders onderling. Wel maakten
Chrispijn en Van der Aa in 1891
een foto van arbeiders in de betonfabriek,
die voor het eerst bij elektrische
verlichting werkten.
Gustaaf Oosterhuis, de jongste zoon
van Pieter Oosterhuis, werd in 1858
in Amsterdam geboren. Als jong kind
had hij al intéressé voor het vak van
zijn vader en hij vertoefde dan ook
vaak in diens atelier aan de Plantage
Middenlaan te Amsterdam. Tijdens de
keuring voor de dienstplicht in 1878
gaf hij als beroep fotograaf op. Na de
dood van zijn vader in 1885 zette
Gustaaf het bedrijf voort onder de
naam van zijn vader. Gustaaf signeer-
de ook met het droogstèmpel P.
Oosterhuis, alleen noemde hij zieh
Photograph terwijl zijn vader zieh
photograaf noemde. Gustaaf fotogra-
feerde in de jaren 1891-1894 de bouw
van de sluis te IJmuiden. Later zou hij
vooral bekendheid krijgen als mari-
tiem fotograaf. Het Scheepvaartmuse-
um te Amsterdam bezit veel foto's
van hem.
TWEEALKMAARSE COMPAGNONS
De fotograaf en kunstschilder
Camillus Franciscus Steensei van der
Aa (1847-1915) werd te Nijehaske
geboren als zoon van een landmeter.
Hij opende zijn atelier in Oktober
1873 te Alkmaar op de Oudegracht,
waar hij zowel portretfoto's als ge-
schilderde portretten maakte. Vanaf
1874 werkte hij samen met de fotograaf
Pieter Viaanderen. Na het over-
lijden van Pieter Viaanderen in 18 78
zette van der Aa de samenwerking
voort met diens weduwe.
Jacques Chrispijn (1851-1927) werd in
Leiden geboren als zoon van een krui-
denier. Hij vestigde zieh in 1874 als
fotograaf te Alkmaar en opende een
atelier in de Langestraat. Hij maakte
zogenaamde albumportretten. Hij was
bevriend met Van der Aa en was ge-
tuige op diens huwelijk in 1879.
Vermoedelijk werkten de twee sinds
1880 samen. In 1884 richtten ze een
vennootschap op. Chrispijn was in-
middels, sinds Oktober 1879, ge-
trouwd met de weduwe van Pieter
Viaanderen.
De firma Chrispijn en Van der Aa
werd per 1 januari 1895 ontbonden.
Chrispijn zette de zaak voort op een
ander adres (aan het Verdonkenoord
41). Hij verhuisde in 1920 naar Leiden
en overleed daar zevën jaar later. Na
de ontbinding van de samenwerking
met Chrispijn opende Van der Aa een
atelier in Alkmaar.
De foto's van het Noordzeekanaal zijn
gemaakt om de vorderingen en tegen-
slagen vast te leggen. Nu zijn zij van
historisch belang voor de geschiedenis
van Velsen, het Noordzeekanaal en de
fotografie. Deze vroegste foto's van de
aanleg van de pieren en de bouw van
de sluizen bij IJmuiden (albumine-
druk) zijn gemaakt in de période 1868-
1895 en bevinden zieh in de collecties
van Rijkswaterstaat in het
Rijksarchief in Noord-Holland en de
Archiefdienst van Kennemerland te
Haarlem.
Informatie over de aanleg en verbete-
ringen van het Noordzeekanaal is te
vinden in het archief van de
Amsterdamsche Kanaalmaatschappij
[toegang 159] en het archief van
Rijkswaterstaat [toegang 156]. Deze
archieven zijn te raadplegen bij het
Rijksarchief in Noord-Holland, Kleine
Houtweg 18 te Haarlem.
Openingstijden: dinsdag tot en met
zaterdag van 9.00-17.00 uur. Hier kunt
u eveneens kaarten en tekeningen van
het Noordzeekanaal uit de collectie
van de Provinciale Atlas Noord-
Holland bekijken. ■
BRONNEN
- Rijksarchief in Noord-Holland. Haarlem
- Archief van de Amsterdamsche Kanaalmaatschappij
- Archief van Rijkswaterstaat
- Bibliotheek
- Provinciate Attas Noord-Holland
LITERATUUR
- Scheepvaart voor de lens. Maritieme fotografie in
Nederland: (2000).
- H.Wortman en 6J . van den Broek. Geschiedenis en
beschrijving van het Noordzeekanaal: (1909)
- W A Sinninghe Damste. Het Noordzeekanaal 1863-1883.
De geschiedenis van een concessie; (2001)
- Anneke van Veen, Pieter Oosterhuis 11816-1885]: (1993).
- Theun de Vries. Dick Schaap en Siebe Rolle, eene
plaats van grooten omvang. 1876-1976 honderd jaar
IJmuiden en het Noordzeekanaal.
- M.L. ten Horn- van Nispen. De doorgraving van Holland
op z ‘n smalst imNederlandse Ingenieurs en hun
kunstwerken. Tweehonderd jaar civiele techniek
(Zutphen 1994)
Gustaaf Oosterhuis.
Nagenoeg vottooide sluis.
november1896