5. Bezoek van Prins Willem V met gevolg aan het stoomgemaal Blijdorp in 1790,
naar een aquarel door Dirk Langedijk. (Gedenkboek Bataafsch Genootschap, 1919)
fgB bracht. Na aftrek van kosten ontvangt
K 0 Diligentia slechts / 764,64. Bij deze
IMÍ modernisering is ook vuurmachine No 1
14 afgevoerd. In latere stukken en lijsten
van Diligentia komt ze niet meer voor.
Na een körte opleving taant de belang-
stelling voor het Haagse Fysisch Kabinet
en worden alle instrumenten afge-
stoten. Een restant van deze
verzameling is te vinden in het Museon.
VUURMACHINE NO 1 IN HAARLEM In 1839
treedt Van Breda aan als directeur van
Teylers Museum. • .
In die periode wordt de Amsterdamse
instrumentmakeren-handelaar M. Lo-
geman en Zoon regelmatig ingescha-
keld voor het leveren of herstellen van
instrumenten. De zoon M.J. Logeman
vestigt zieh in 1843 in Haarlem en werkt
velejaren voor Teylers Museum. In de
afrekening van Van Breda over het boek-
6. ‘The Engine for Raising Water by Fire’. Een vuurmachine volgens
Newcomen uit 1725. (De Ingenieur 1937, p. W 104)
The E n g in e r™ a
jaar 1839/1840 vinden we de volgende
posten: 25 Dec. 1839 M. Logeman en
Zoon te Amsterdam f 404-55; 5 Maart
1840 idem f 300-; -20 Maart 1840 idem
f 202-40. Gezien datum en grootte van
deze posten, is het goed mogelijk dat
Logeman toen vuurmachine No 1 aan
Teylers Museum heeftgeleverd, na aan-
koop op de veiling van Van Emden.
Op de balans over de periode van Van'
Breda, die start met 1840, körnt de
vuurmachine niet als aanwinst voor. Dat
DATA
1772
1772
1772 -1774
1774 -1804
1774
1774 -1931
1931 - heden
1776
1781
1787 -1797
1793 -1812
1787-C.1800
1790 -1940
C.1800 -1940
1804 -1839
1839
1839 -1859
1859 - heden
PRINCIPE
Newcomen
Newcomen
Newcomen
Newcomen
Newcomen
Newcomen
Newcomen
Newcomen
Newcomen
Watt
Watt
Newcomen
Newcomen
Newcomen
Newcomen
No 1
No 1
No 1
No 1
No 2
No 2
No 2
Iste
2de
No 1
No 1
No 1
No 1
maakt het extra aannemelijk dat Teylers
Museum eind 1839 in het bezit komt
van het model van de atmosferische
vuurmachine volgens Newcomen, ge-
bouwd in 1772 door Nairne te Londen.
Met deze aankoop vindt zeer laat uitvoe-
ring plaats van Van Marum’s Berede-
neerd Plan van 1789.
Vuurmachine No 1 in Teylers Museum is
en blijft een unieum met een bijzondere
geschiedenis.
GEBRUIKTE BRONNEN/LITERATUUR
Peter de Clercq, In de Schaduw van 's Gravesande.
Het Leids Physisch Kabinet in de tweede
helft van de 18e eeuw, in: Gewina 10,1987, p.
149-173.
F. Müller, De eerste stoom-machine van ons land,
in: De Ingenieur, 1937, W.103-115.
Maria Rooseboom, Bijdrage tot de geschiedenis
der Instrumentmakerskunst in de Noordelijke Ne-
derlanden tot omstreeks 1840, Leiden, 1950.
Peter Wisse, Het Physisch Kabinet. Körte geschiedenis
van de collectie natuurwetenschappelijke
instrumenten, in: Rob Claassen en Peter Wisse,
Tweehonderd jaar Diligentia 1793-1993. 's Gra-
venhage 1993.
(Nieuwe) Verhandelingen Bataafsch Genootschap
(1774,1800,1937,1946)
GENOOTSCHAP /PLAATS
Bouw: Naime in Londen
Bij Bat.Gen. Rotterdam
In Leids Fysisch Kabinet
Bij Jan Paauw, Leiden
Bouw: Jan Paauw, Leiden
Leids Fysisch Kabinet
In Museum Boerhaave
‘Oostpoort1 Bat.Gen.R'dam
'Groenendael' Heemstede
‘Blijdorp' Bat.Gen.R'dam
‘Meydrecht1
Stoommeter Bat.Gen. R'dam
Stoommeter Bat.Gen. R'dam
Model Bat.Gen. Rotterdam
Bij Diligentia, Den Haag
Geveild: Van Emden, A'dam
Wschl.in Teylers Fys.Kab.
Zeker in Teylers Fys.Kab.
OPMERKINGEN
Demo 1772
Demo 1772
Afgedankt
Waardering
<1950 gerest.
Mislukking
Succès
Succès
Lijdensweg
1937 gerest.
Opgeruimd
Anoniem
Plan 1789
Demo 1929
Tentoonstellingen
10 augustus t/m 10 november 1996 - Tijd
en leven. Biofysica in Nederland (tentoon-
stellingszaal)
24 augustus Mm 27 Oktober - De veelzijdige
Godfried Bomans (boekenkabinet)
31 augustus Mm 27 Oktober -175 jaar
Kunst Zij Ons Doel (aquarellenzaal)
Zaterdagochtendlezingen
1996-1997
Na de succesvolle lezingencyclus 'Denken in
tekens’ over semiotiek organiseert Teylers
Museum komend seizoen 12 lezingen onder ||“
de titel <1ijd en Leven’ naar aanleiding van
een gelijknamige tentoonstelling over het ES*
meeste recente biofysisch onderzoek in Ne- 15
derland. Vrienden van Teylers Museum ont-
vangen een flinke korting op een abonnement
of op de losse lezingen. Voor het
programma wordt naar de folder verwezen.
Abonnement f 125,-, studenten/Vrienden
van Teylers Museum / 95,-. Enkele voor-
dracht f 15,-, studenten/Vrienden van Teylers
Museum f 10,00. Reserveren door
overschrijving op bankrekeningnr.
56.00.50.550, ABN AMRO te Haarlem (giro
4000), tn.v. Teylers Museum, zaterdagochtendlezingen.
Voor losse kaarten
nummer(s) van de lezing(en) vermelden.
Vanaf 10.30 uur koffie, 11.00 uur aanvang
voordracht, 12.30 uur einde. Verkoop kaarten
ook aan de zaal.
Steun Teylers Museum
In 1992 is het Teylers Museum Fonds opge-
richt (zie Teylers Magazijn 39). Dit fonds
heeft tot doel een nieuw kapitaal bijeen te
brengen. Met de opbrengst daarvan kan het
muséum zelfstandig voortbestaan. U kunt
dit initiatief steunen door een begunstiging
bij testament of bij leven.
Het bankrekeningnummer van het Teyler
Museum Fonds is: 90.48.55.767 VSB te
Haarlem (het gironummer van de bank is
2459). Voor meer informatie over seitenlangen,
testamentaire bevoordelingen en de
fiscale voordelen kunt u contact opnemen
met mr H J. Voogd (hoofd bedrijfsvoering),
tel. 023-5319010.
Benoeming
dr. R.W.P. Visser
Directeuren hebben in hun vergadering van 5juni 1996 benoemd
tot bijzonder hoogleraar vanwege Teylers Stichting, aan de Rijksuni-
versiteit Leiden, voor een periode van vijf jaren, ingaande per 1 augustus
1996, dr R.W.P. Visser. Dr Visser, als universitair hoofddo-
cent aan het Instituut voor Geschiedenis der Natuurwetenschappen
van de Universiteit Utrecht verbonden, zal werkzaam zijn op het vak-
gebied van de geschiedenis van de natuurwetenschappen.
Stichting
Huygens-Fokker
Stichting Huygens-Fokker organiseert van 6-13 Oktober a.s. een
klein festival ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van het ge-
dachtengoed van Prof. Fokker. Er vinden vier concerten in Teylers
Museum plaats. Daarnaast zal er gedurende de gehele periode van
het festival een tentoonstelling van foto’s en klavierontwerpen in de
voorzaal van de aula plaatsvinden.
zondag 6-10-1996:13.45 uur lezing door Wout Swets; 15.00 uur
concert door Ensemble Farabi (klassieke Turkse muziek)
dinsdag 8-10-1996: 20.00 uur clavecimbelconcert (Italiaanse Ba-
rokmuziek) door Pieter Dirksen
woensdag 9-10-1996: 20.00 uur strijkkwartet-concert (moderne
muziek) door het Stadler Quartett uit Salzburg.
zondag 13-10-1996:11.00 uur orgelconcert door Joop Goozen.
Inschrijving Teyler
Initiatief Prijzen 1997
Vanaf 1 november 1996 kan men zieh weer inschrijven voor de
Teyler Initiatief prijzen 1997. Voor de zevende en laatste keer
worden in het voorjaar van 1997 twee prijzen uitgereikt aan
personen of instanties die kennis op het gebied van milieutechnolo-
gie hebben weten overte dragen naar een breed publiek. Folders
en deelnameformulieren kunnen worden aangevraagd bij afdeling
Presentatie van Teylers Museum.
agenda