ITEYLERSI
t
DE EERSTE STRIPS Zonder veel vol-
doening volgt hij lessen op de Rotter-
damse Académie van Beeidende Künsten.
Toch lukt het hem om zijn eerste
opdrachten binnen te halen: de weeks-
trip Tobias, gevolgd door de dagstrip
Bram Ibrahim.
In 1933 treedt hij in dienst van de Ne-
derlandse Rotogravure Maatschappij
Leiden die het blad Unicum met veel
korte verhalen en strips uitgeeft. Zijn
werkzaamheden bestaan voornamelijk
uit het bewerken van buitenlandse strips
zoals Willy W inkle tot UkkieWappie en
zijn vriendjes, het latere Uk en Puk. Voor
het Nieuwsblad van hetNoorden maakt
hij Thijs IJs, een soort namaak Bruintje
Beer. Jan Gerhard Toonder, die in 1936
debuteert met het jongensboek Pim en
PuckievttagL zijn broer als illustrator.
Marten is dan inmiddels getrouwd met
ling voor Toonders witte kat. Deze zal
als Tom Poes op 16 maart 1941 zijn in-
trede doen in het verhaal ‘Tom Poes ont-
ddlct het gehein| van de blauwe aarde’.
Hey^rhaal is ge >aseerd op een uit-
yf spr; lk:Yan Mart ms vader die in 1933 al
‘Als je in Du
Itsland laarzen in de
grc xd plant kon
en er Soldaten uit.’ De
Phiny Dick die zieh als een succesvol
schrijfster van kinderboeken ontpopt.
Ook haar boeken zal hij illustreren.
Wanneer Marten Toonder in 1938,
ge'inspireerd door het boek Miezelientje
van zijn vrouw, zijn eerste witte kat te-
kent kan hij nog niet bevroeden welk
succes hem te wachten Staat.
Met een paar strips onder de arm gaat
Marten naar een internationaal persbu-
-reau in Amsterdam, Diana Editions,
waar de heer Gottesman belangstelling
heeft voor zijn witte kat en voor een
stripje van een dikke Mexicaan, Don
Sombrero genaamd. Marten wordt in
dienst genomen maar de crisistijd bete-
kent al snel een gedwongen salarisver-
mindering voor hem. In 1939 neemt
Toonder de beslissing om voor zichzelf
te beginnen. Met zijn jonge gezin vestigt
Marten zieh in Amsterdam.
laten ^»«ifiiJlogischerwijzevervi
gen door reuzen. De tekststrip in De Te-
legraafshax. enorm aan. De sfeervolle,
sprookjesachtige Tom Poes-verhaaltjes
vormen een klein tegenwicht voor de eilende
van alledag. Phiny Dick is Marten
behulpzaam bij het schrijven van de verhalen,
die in het begin sterk het karakter
dragen van haar kinderboeken. Pas later
zal Marten ook de tekst voor eigen reke-
ning nemen.
In het derde verhaal ‘De Toovertuin
ontmoet Tom Poes voor het eerst Heer
Bommel, een beer van stand. ‘Wel\
dacht Tom Poes, ‘dat moet een vreemde-
ling zijn! Iemand die zulke grote ruiten
op zijn jas draagt woont hier niet in de
buurt! Wat zou die vreemdeling hier
zoeken? Daar moet ik meer van weten!’
TEAMWORK Al gauw wordt de strip
zo’n succes dat de opdrachten voor an-
sichtkaarten, legpuzzels en wandplaten
met Bommel en Tom Poes binnenstro-
men: Marten krijgt het zo druk dat hij
medewerkers in dienst moet nemen.
Om te beginnen Wim Lensen, een teke-
naar die veel van het inktwerk voor zijn
rekening neemt. Ook Hans Kresse
wordt aangenomen, de tekenaar die later
furore zal maken met Erik de Noorman.
Om Toonders diepgewortelde wens, het
maken van een tekenfilm over Tom
Poes, te realiseren worden steeds meer
mensen aangesteld.
In juni 1942 wordt Marten Toonder
compagnon van Joop Geesink. De
Geesink-Toonderproduktie duurt tot
maart 1943. Dan komt er een splitsing
waarna Geesink zieh gaat wijden aan de
poppenfilm en Toonder de tekenfilm
onder zijn hoede blijft houden. Zo ont-
staat de Toonder Studios. Op het hoog-
pnt werktetiTier ruin^feiderd rïh
ie andefs via de Aftjbitseinsatz jj
¡Umd
Isen dii
gkfan eri.Toon-
l Poes
idden mögt nj$^rkenlEje
:ert ook ali < ekmÄiS&l^öpr
illerlei orfdJrgrondse nc/ivireflen 7i>^
het vervalsen van persoonsbewijzen. Bo-
vendien wordt in 1943 onder de naam
Toonders Hulpstudio 2 met Dick van
Veen eitjo Pellicaan de zelfstandigrule-
d^kk^pijfb AVID Ü0e Alg emeo/^
p IllegalaDrukkertj Jopgericht J~)ok
fcGeiharcjToonder jspiier werkfcAn.
SE WAA1ER De hfilpsru jn
brengt een enorme verantwoordelijkheid
met zieh mee en wanneer eind 1944 de
kans op ontdekking van het verzetswerk
te groot wordt, besluit Marten zijn studio
te sluiten. Hij laat zieh ziek verklären
en stopt met de publicatie van Tom
Poes in DeTelegraaf. Midden in het verhaal
‘De Chinese Waaier, wanneer Tom
Poes en Bommel door achtervolgers
worden belaagd, laat hij de helden achter
in een put die langzaam onder water
loopt. Pas na de oorlog zal blijken dat
Tom Poes en Bommel het overleefd heb-
ben. Ademhalend door een strohalm za-
ten ze letterlijk ondergedoken. Op 10
maart 1947 doet het tweetal zijn herin-
trede in de Nieuwe Rotterdamsche Courant
en in De Volkskrant.
TOONDER STUDIO’S Indecember
1945 wordt de Toonder Studios officieel
opgericht. Een aantal medewerkers van
het eerste uur, onder andere Cees van de
Weert, Henk Kabos en Anton de
Zwaan, naast de al genoemde Wim Lensen
en Hans Kresse, is Toonder trouw
gebleven. Behalve tekenfilms, reclame-
filmpjes als die voor Philips in 1949,
‘Gouden Vis’ in 1952 en ‘Moonglow’ in
1955 zouden de studios vele strips
voortbrengen, waarvan Kappie (1945),
voor wie Martens vader model heeft ge-
staan en Panda (1946) wel de bekendste
zijn. De TelegraafAie het niet kon verknappen
dat zij Tom Poes kwijt was,
wilde graag een nieuwe Toonderstrip.
Dat werd Koning Hollewijn, die 22
maart 1954 voor het eerst verscheen.
Tientallen mensen tekenden, inkten en
schreven verhalen voor deze strips. Zo
ontfermde Jan Gerhard zieh over Panda.
Geen enkele strip ging echter de deur uit
rgoedkei^ingVan Mar\en
I derlHij behield de supervisie.YTc
j ^ bkpfyolledig zi^n strip, zijn geesteskind?
VVJftteindelfjlf^o’tf hiyl 77fTon^MS verha-
_ JfcqfschriivelhOVel wercka ^ rd o o rde ia^»sj
ren heen ook eigen strips van medewerkers
uitgebracht.f|trips als S^mpelman
van Wim de Mooy, Tekko Takjßiqn Henk Jxos, Aram van Piet Wijnl^nV de „I
irman van Hans Kresse, nuurtje Pluiinj.
Dick Maten^ Arman en Ilva\
i Tjong King en Bas vanjder Pluim
y.*Van Frits Godhelp. DeSm<feoszijn tot
g van v an d aap een h egrip.
In 1965 besluit Marten Toonder zieh
voortaan meer te concentreren op het
schrijven en tekenen dan op het onder-
nemerschap van de Studios. Hij vertrekt
met zijn vrouw en kinderen naar Ier-
land, het land dat hij herkent uit zijn
Tom Poes-verhalen, het land waar magie
nog aanwezig is. Een land waar sprook-
jeS nog bestaan.
X
—
Nv
It e y l e r s i