Afb. 14. Johan Philip Menger, Prijspenning van de Gemeente Amsterdam
voor prestaties op het gebied van de schilderkunst en de muziek,
1892.
1892/3
Prijspenning van de World’s Columbian Exposition in
Commemoration of the Four Hundredth Anniversary of
the Landing of Columbus, voorzijde door Charles E.
Barber, keerzijde door Augustus St. Gaudens.
Brons, 76 mm, met de naam N. BASTERT door middel
van een apart strookje in de Stempel aangebracht.
Augustin p. 135-138 en p. 374, nr. 359.
1897
Prijspenning van de VH. Internationale Kunstausstellung
te München (grote prijs), door Alois Boersch (afb. 15).
Goud, 41 mm, met gegraveerde inscriptie op de keerzijde:
NIKOLAUS BASTERT 1897.
Beierlein I, nr. 3056.
Afb. 15. Alois Boersch, Prijspenning van de VII. Internationale Kunstausstellung
te München, 1897.
1898
Prijspennning van de Exposition Internationale des
Beaux-Arts te Brussel, Thomas-Jules Vinçottee.
Verzilverd brons, eenzijdige plaquette, 82 x 70 mm, met
gegraveerde inscriptie: BASTERT, N.
De Witte p. 281, nr. 28.
1900
Exposition Universelle Internationale te Parijs, door Ju-
les-Clément Chaplain.
Brons, 63 mm, met de naam N. BASTERT door middel
van een apart strookje in de Stempel aangebracht.
Augustin p. 147-154 en 439, nr. 577
De prijswinnaars die een diploma voor een gouden of zil-
veren penning kregen, konden op eigen kosten een exem-
plaar in dat materiaal laten slaan bij de Parijse Monnaie.
1901
Prijspenning van de Tentoonstelling van Kunstwerken te
Arnhem, door CRs Roskam.
Brons, 40 mm, met gegraveerde inscriptie op de keerzijde:
N. Bastert, Arnhem 1901.
Geen vermelding in de literatuur.
1902
Prijspenning beschikbaar gesteld door Koningin Wilhel-
mina aan de bestuurders van de Maatschappij Arti et
Amicitiae te Amsterdam, door hen toegekend aan Bas-
tert, door Hendrik JA. Baars (Stempels vervaardigd in
1898 in Parijs, nu bewaard in ’s Rijks Munt) (afb. 16).
Goud, 45 mm, met gegraveerde inscriptie op de keerzijde:
‘ARTI ET AMICITIAE’AAN N. BASTERT 28-
4-1902.
Stephanik en Zwierzina, p. 70-71, nr. 139.
Afb. 16. Hendrik JA. Baars, Prijspenning beschikbaar gesteld door
Koningin Wilhelmina aan de bestuurders van de Maatschappij Arti et
Amicitiae te Amsterdam, 1902.
1904
Prijspenning van de Universal Exposition te Saint Louis,
door Adolph Alexander Weinman. De prijspenningen
waren alle in brons uitgevoerd, maar aan hun vorm was te
herkennen wie goud, zilver of brons had gewonnen, of
een grote prijs. De gouden prijs was driehoekig, de zilve-
ren vierkant, de bronzen rond en de grote prijs was vijf-
hoekig. Bovendien werd op de keerzijde vermeld welk
metaal bedoeld werd.
Brons, 64 x 64 mm (vierkant), in de Stempel: Silver Medal.
Augustin p. 169-172 en 458, nr. 622.
In 1986 werden al deze prijspenningen verkocht aan de
muntenhandelaar J.B. Westerhof te Sneek, waama zij in
verschillende handen overgingen. Door steun van de
Stichting Nederlandse Penningkabinetten kon de gouden
prijspenning van Koningin Wilhelmina uit 1902 en
de bronzen penning van de Parijse Wereldtentoonstel-
ling uit 1898 voor Teylers Museum worden aangekocht
(de Stichting Vrienden van Teylers Museum droeg voor
ongeveer 1/7 deel bij in de aankoop van de gouden penning).
Er is dus alle reden om deze twee penningen wat
uitvoeriger te behandelen.
In 1898, het jaar waarin Koningin Wilhelmina meedeija-
rig werd en zij dus ingehuldigd kon worden, droeg zij aan
de jonge beeldhouwer Hendrik J.A. Baars te Amsterdam
op, om een nieuwe prijspenning te ontwerpen. Dit ter
vervanging van de penning die zij in 1892 had laten ma-
ken, waarop zij als jong meisje met hangend haar stond
afgebeeld. Zij gebruikte deze penningen om ze in goud,
zilver of brons beschikbaar te stellen aan Organisatoren
van tentoonstellingen. De Koningin en Koningin-Moe-
der Emma waren beschermvrouwen van de Maatschappij
Arti et Amicitiae te Amsterdam. In de jaarverslagen
van deze vereniging van kunstenaars en kunstliefhebbers
wordt telkens vermeld dat de Koninginnen de voorjaars-
tentoonstelling van Arti met hun hoge tegenwoordigheid
vereerd hadden, en dat Koningin Wilhelmina een gouden
medaille ter beschikking gesteld had van de bestuurde-
ren, die was toegekend aan een bepaalde kunstenaar
‘voor zijn belangrijke inzending op de Vooijaarstentoon-
stelling’. In 1902 was Nicolaas Bastert te Nieuwersluis de
gelukkig winnaar (afb. 16). Hij was sedert 1876 lid van
Arti et Amicitiae. In 1902 zond hij twee schüderijen in:
‘Winter’ en ‘Aan de rivier’.1 Waarschijnlijk kreeg hij de
penning voor de hele inzending.
De voorzijde toont het naar links gewende borstbeeld
van Wilhelmina, met opgestoken haar, om de hals een
bloeiende oranjetak. Omschrift: WILHELMINA KONINGIN.
Rechts de signatuur: H. Baars. Op de keerzijde
Staat een gevleugelde vrouw met een ster op het hoofd bij
een gedenksteen, waarin zij zojuist een inscriptie heeft
gegrift met een stift die zij in haar rechterhand houdt. In
de linkerhand houdt zij een palmtak. Het Nederlandse
wapen, waaraan een lauwertak met een lint is bevestigd,
leunt half tegen de sokkel, half tegen een bloeiende oranjeboom.
Achter de vrouw een opkomende zon. Links in
de afsnede de signatuur J.H. Baars. De inscriptie luidt:
‘Arti et Amicitiae’ aan N. Bastert 28-4-1902.
De Stempels naar het ontwerp van Hendrik Baars werden
in Parijs gemaakt door E. Paulin Tasset2; afslagen
hiervan werden telkens door ’s Rijks Munt te Utrecht ge-
leverd. In Teylers Museum zijn al een zilveren en een
bronzen exemplaar, zonder inscriptie, aanwezig. Baars
maakte bovendien nog een andere keerzijde met een
zware krans van bloeiende oranjetakken. Penningen met
deze keerzijde stelde de koningin beschikbaar als prijs bij
wedstrijden.3
Hendrikus Johannes Adrianus Baars werd geboren op 4
augustus 1875 te Amsterdam, en overleed op 23-jarige
leeftijd, op 25 juni 1899, na een hevige aanval van typhus.
Hij had juist met glans het theoretische gedeelte
van het examen voor de Prix de Rome afgelegd, maar zijn
dood verhinderde dat hij aan het praktische gedeelte
deelnam.4 Als beeldhouwer en medailleur was hij een
leerling van Bart van Hove, Ludwig Jünger en Ferdinand
Leenhoff aan de Rijksacademie van Beeidende Künsten
te Amsterdam. In 1898 had hij ook de officiële belo-
ningspenningen voor Verdiensten jegens ’s Rijks musea
en voor Menslievend Hulpbetoon gemaakt, evenals een
klein inhuldigingspenninkje voor uitreiking aan school-
kinderen, en hij had een tweede prijs gewonnen in een
concours voor het ontwerp van de officiële inhuldigings-
penning. Verder zijn van hem bekend twee grote bronzen
gegoten plaquettes uit 1899, met het borstbeeld van resp.
Jhr. B.W. van Riemsdijk, hoofddirecteur van het Rijksmuseum,
en van zijn leermeester Prof. Ferdinand Leenhoff
(beide aanwezig in Teylers Museum). Baars werkte
in de neoklassieke stijl die aan het eind van de 19de eeuw
bewonderd werd, met zachte vloeiende lijnen en vormen.
Zijn penningportretten van de koningin vertonen grote
verwantschap met die van Pier Pander.
De bronzen penning die Nicolaas Bastert in 1889 voor
een onbekend werk kreeg op de wereldtentoonstelling te
Parijs, toont op de voorzijde, zittend voor een boom, een
gehelmde vrouw in antieke kledij (Minerva als personifi-
catie van de Franse Republiek), die een lauwerkrans
houdt boven het hoofd van een naast haar zittende man
met een schootsvel voor (afb. 17). Achter hem zijn werk-
tuigen te zien; achter Minerva Symbolen van Schilder-,
bouw-, en beeldhouwkunst. Om een tak van de boom
slingert zieh een lint met het woord PAX. De man wijst
naar de onder hen zichtbare noordelijke helft van de
aardbol, waarachter een zon op het punt Staat op te körnen.
In de zonnestralen Staat het jaartal 1889. Op de
voorgrond een gezicht op het tentoonstellingsterrein op
het Champ de Mars, met rechts de Eiffeltoren. Omschrift:
EXPOSITION UNIVERSELLE. In de afsnede
de signatuur: Louis Bottée. Dezelfde signatuur Staat
rechts op de keerzijde. Hierop is een borstbeeld met Ja-
cobijnermuts en eikekrans (de Franse Republiek) op een
sokkel, bij een boom, te zien. Op een zijtak zit een gevleugelde
vrouw die op een bazuin blaast (de Faam). Zij
houdt een lauwerkrans in de rechterhand en omarmt het
vrouwebeeld. Beiden worden bestraald door een ster.
Links het opschrift: REPUBLIQUE FRANÇAISE . De
Faam Staat op een versierd platform met op de voorkant
ruimte voor een inscriptie. Op deze penning is dat de
naam BASTERT. Eronder een lauwertak. Bij deze penning
werd een, nu niet meer aanwezig, diploma uitge-
reikt, waarop stond of deze een grote prijs, een eerste,
tweede, of derde prijs, of een eervolle vermelding verte-
genwoordigde.
Een ontwerp van Bottée had de eerste prijs gekregen op
een door de tentoonstellingscommissie uitgeschreven
concours. De voorstellingen en teksten op voor- en keerzijde
waren van tevoren vastgelegd. Zijn dynamische ontwerp,
dat de glorie van Frankrijk verheerlijkte, werd uit
13 inzendingen gekozen. Hij kreeg bovendien de op-
dracht metalen strookjes met de namen van de bekroon-
den te maken, die telkens in de Stempel werden aangebracht,
zodat iedere prijswinnaar een individuele penning
kreeg.