Jan Veth en de Kunstkritiek
De serie wordt besloten met een voordracht van
mevrouw drs. F. Bijl de Vroe-Verloop, op dinsdag-
avond 18 november. Het onderwerp zal dan z ijn ‘Jan
Veth en de K unstkritiek'.
In de jaren tachtig van de vorige eeuw kwam de al
eeuwenoude discussie opnieuw op gang hoe nu een
kunstwerk te beoordelen. De vraag hierbij was en is
nog steeds: mögen zij met een algemene theoretische
scholing een kunstwerk beoordelen o f is dat recht
alleen voorbehouden aan hen die zelf kunstenaar zijn,
die zelf practische ervaring en vaardigheid hebben?
‘Alberdingk Thijm is een uil als hij over schilderijen
schrijft, zoals trouwens alle kr antenmannen. Die
joumalistiek met hare oppervlakkige oordeelvellingen
is een ellendige macht. W at begrijpt zoo’n krantenman
nu van een kunstbeweeging!’, aldus Veth in een brief
aan zijn aanstaande vrouw in 1885.
Tegelijk met de vemieuwingen in de kunst zelf
ontstond er een behoefle aan vemieuwing o f wel
verandering in de kritiek op die kunst. Zoals de nieuwe
generatie van 80 de oude kunstvormen losliet, zo wilde
men ook losgelaten worden door de oude kunstnormen.
Door het in 1885 opgerichte tijdschrift ‘De Nieuwe
Gids’ werd veel ruimte geboden aan kunstenaars die
als kunstcriticus het woord zöchten. Naast Veth
publiceerden ook o.a. Van Looy, Witsen, Van der Valk
en Karsen in dit tijdschrift. Deze ‘kunstcritici’ probeerden
geen goed uitgewerkte kunsttheorie op te
bouwen. Hun eigen kunst o f de door hen bewonderde
kunst was niets schuldig aan theoretische schema’s,
kon niet beoordeeld worden naar de inhoud alleen.
Hun doelstellingen van de kunstkritiek waren - niet om
wetten te dicteren aan kunstenaars maar om de
kunstwerken te analyseren en begrijpelijk te maken
voor het publiek, - de kritiek op zo een manier te
schrijven dat dat alleen al kunst was. Zoals de
doelstelling van de kunst uit de jaren 80 wel om-
schreven wordt als i ’art pour l’art’,zo zou men de
doelstelling van hun kritiek kunnen noemen ‘la critique
pour la critique’. Jan Veth zou meer de tweede
doelstelling tot de zijne maken. Het belang daarvan
voor de kunstkritiek is dat zo een eigen vocabulaire
gevormd werd om een kunstwerk te kunnen bespreken.
Tot dan toe werd het merendeel van de vocabulaire
‘geleend’ uit andere gebieden als bijvoorbeeld de
literatuur o f filosofie. Naar aanleiding van de najaars-
tentoonstelling in Arti in 1885 vraagt Veth aan de
rédacteur Verwey voor het eerst ruimte in de Nieuwe
Gids om te kunnen reageren op ‘het geleuter der
kranten’ zoals hij het noemt. Tot 1893 zal Veth
verbonden blijven aan de Nieuwe Gids, om daama
over te stappen naar de Kroniek, dezelfde lijn in de
kritiek volgend, al besefte hij terdege d at het een strijd
was die hij voerde, die nooit echt gewonnen kon
worden.
Agenda
Tentoonstellingen.
27 juni t/m 14 September: Romantische Tekeningen.
1830-1870.
16 September t/m 16 november: Italianisanten, Hol-
landse tekeningen uit de 17e eeuw.
Zomermaanden: Hoogtepunten uit de collectie. Te-
keningenkabinet (Michelangelo, Rafaël, Rembrandt
e.a.)
16 mei t/m 25 September: Postzegels uit Zweden.
Concerten.
Zondag 7 September, 15.00 uur: Bob van Asperen-
clavecimbel, werken in de middentoonstemming.
Zondag 5 Oktober, 15.00 uur: Hanneke Provily-fluit,
werken van Fukushima, Ridout en Lambrechts.
Zondag 2 november, 15.00 uur: Wim Dalm-orgel,
oude en nieuwe muziek.
Lezingen van de kunstverzamelingen,
‘D e kunst te beschrijven’
Dinsdag 16 September, 20.00 uur: ‘Kunst en kenner-
schap: de rol van stilistische beschrijving’ door drs. C.
van Tuyll.
Dinsdag 7 Oktober, 20.00 uur: ‘Problemen rond
betekenis en verandering van betekenis bij enkele
bekende Rembrandts’ door drs. P. H e c h t.
Dinsdag 28 Oktober, 20.00 uur: ‘Natuurwetenschap-
pelijk onderzoek van schilderijen’ door dr. R. van
Asperen de Boer.
Dinsdag 18 november, 20.00 uur: ‘Jan Veth en de
Kunstkritiek’ door mevr. drs. F. Bijl de Vroe-
Verloop.
Deze lezingen. worden gehouden in de aula van het
museum. De toegang is kosteloos. Belangstellenden
zijn van harte welkom.
Lezingen, Ver. OKW,‘Creativiteit in Teyler’
Zaterdag 20 september, 11.00 uur: ‘Filosofie van de
creativiteit’ door prof. dr. C.A. van Peursen.
Zaterdag 11 oktober, 11.00 uur: ‘Psychologie van de
creativiteit en van creatieve personen’ door prof. dr.
W.K.B. Hofstee.
Zaterdag 1 november, 11.00 uur: Stimulansen voor
creatief gedrag in opvoéding en omgeving’ door prof dr.
D.W. Vaags.
Zaterdag 13 december, 11.00 uur: ‘Creativiteit in zijn
relatie tot ziekte’ door prof dr. K. Gill.
In 1987 zullen in deze serie nog 5 voordrachten volgen
- laatste op 2 mei. Deze lezingen worden georgani-
seerd door d e ' Vereniging voor Onderwijs Kunst en
Wetenschap, afd. Haarlem i.s.m. Teylers Museum.
De toegang voor de hele serie in abonnement bedraagt
/ 100,- (OKW leden / 7 5 ,-) voor een enkele voord
r a c h t / 15,- (OKW l e d e n / 10,-). Toegangskaarten
zijn te reserveren door het verschuldigde over te
schrijven op bankrekeningnummer 44.87.82.065 van
de AMRO-Bank te Heemstede (gironummer van de
bank: 8238). Indien men losse toegangskaarten besteh
dan dient de gewenste lezing vermeld te worden.
Nadere inlichtingen zijn te verkrijgen bij de Organisatoren
prof. dr. L. Feenstra (020-5486687) ofmr. R.O.
Fock (075-127770).
De lezingen worden gehouden in de aula van het
museum. Vanaf 10.30 uur is er gelegenheid een kopje
koffie o f thee te drinken.
Abonnement op Teylers Museum Magazijn
Teylers Museum Magazijn verschijnt viermaal perjaar
- in de winter, lente, zomer en herfst. Dit blad geeft
informatie over alle wisselende activiteiten in het
museum en het belicht de achtergronden van de
verzamelingen en kabinetten, de geschiedenis en
andere onderwerpen die in nauwe betrekkig tot het
museum staan.
Abonnementen gelden steeds voor een vol kalen-
derjaar en worden, tot wederopzegging, automatisch
verlengd. U kunt zieh abonneren op de jaargang 1986
door / 1 5 , - over te maken op bankrekening 56.03-
.24.979 van de ABN te Haarlem o f op postgiro-
rekening 56.99.019 onder vermelding van: Teylers
Magazijn 1986. Geschenkabonnementen zijn welkom,
gaame met opgave o f het abonnement voor een
jaargang dan wel voor onbepaalde tijd wordt ge-
schonken.
Vrienden van Teylers Museum ontvangen dit tijdschrift,
indien zijn naast hun vriendenbijdrage (minim
a a l / 30,- p erjaar) / 10,- overmaken op een van de
hierboven genoemde rekeningen.
Zowel de Vrienden als abonnees van dit blad kunnen
de Museumjaarkaart aanschaffen voor de geredu-
ceerde prijs van / 12,50 i .p .v ./ 20,-.
Zij moeten deze kaart dan wel in Teylers Museum
aanschaffen, elders geldt deze korting uiteraard niet.
Colofon
Teylers Museum Magazijn is het kwartaalblad van
Teylers Museum en tevens mededelingenblad van de
Stichting Vrienden van Teylers Museum.
ISSN 0920-0460.
Nummer 12 (jaargang 4, nummer 3, zomer 1986,
maand van verschijning: augustus 1986).
Auteurs in d it nummer
Mevr. drs. R.E. Jellema, wetenschappelijk mede-
werkster Kunstverzamelingen.
Prof. dr. L. Feenstra, gastschrijver, Organisator Lezin-
genserie ‘Creativiteit in Teyler’
Prof. dr. H. Enno van Gelder, wnd. conservator
Penningkabinet.
Mevr. dr. L. Touret, wetenschappelijk medewerkster
Mineralogisch en Paleontologisch kabinet.
Drs. A. Wiechmann, educatief medewerker en wnd.
conservator Fysisch Kabinet.
Drs. M.C. Plomp, wetenschappelijk medewerker
Kunstverzamelingen.
Fotografie: F.J.M. Diemel
Eindredactie: drs. A. Wiechmann.
Teylers Museum, Spaame 16, 2011 CH Haarlem,
tel:023-31 68 51.
Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag 10-17 uur,
zondag 13-17 uur.
Van Oktober tot en met februari sluit het museum op
genoemde dagen één uur eerder: 16.00 uur.
Correspondentie met de Stichting Vrienden van
Teylers M useum kan gericht worden per adres van het
museum.