
■
Flos fem in e u s d ip liy lln s: folium p e ric lia e tia le extevnuin caiiliiiis su p e rio rib u s biev in s, erectum (1 1 ),
in te rn um duplo m in u s , su b e c o sta tum, diaplianum (1 2 ) ; a rc h e g o n ia 5—6, p a ra p liy se s filiformes sty lum
liaud su p e ra n te s (1 3 ).
F ru c tu s: C ap su la in p ed ic ello 6—9 lin e a s m e tie n te , sic c ita te su p e rn e sin is tro rsum in fe rn e dextro
rsum to rto e r e c t a , o v a to -o b lo n g a , g r a c ilis , b re v ic o lla , e x a c te sy in in e tric a , v e l uno la te r e magis
convexa quain a lte ro , m a tu ra b ru n n e a , demum ru f a ; operculum oblique ro s tra tum , ca p su lam dimidiam
lo n g itu d in e a e q u a n s , b a s i c ren u la tum (1 7 ) ; a n n u lu s s im p le x , revolnbilis (2 2 ) ; c a ly p tr a s tram in e a ,
lo n g a e t lo n g e ro s tra ta (1 5 ). P e ris tom ii m em b ra n a conjunc tiva a n g u s tis s im a , lu te s c e n s ; d e n te s
longissimi t e r q u a te rq u e convoluti (1 8 ) , c a iia lic u la ti (2 1 ) , p u ip u ra s c e n te s . S p o ra e p a rv u la e , la e v e s (2 3 ).
A n m c r k . D ie g r ö s s e r e , b is a ii d ie M itte d e r K ap s e l
iie r a b tr c le n d e H a u b e , d e r la n g e am R a n d e g e k e rb te D eck el,
d e r e la s tis ch e v om Deckel- o d e r M iin d im g s ran d e sp ir a lig sicli
lo s tre n n e n d e R in g u n d d a s in m e h re re n U m lä u fe n sich
win d en d e la n g e P e r is tom , z e ic h n en d ie s e A rt v o n d e n d re i
fö lg cn d c n s ta n d h a f t a u s . D ie L ä n g e d e r B lä tt e r i s t zw a r
v e iä n d e rl ic h , d och fan d e n w ir d ie s e lb e im m e r g e r in g e r a ls
bei B . ambigua u n d a lo id e s.
B isw e ile n t r i t t d ie M ittc lrip p e d e r B lä tte r a ls k u rz e s
S p itz c h cn ü b e r d a s stum pfliche B la tte n d e h e rv o r u n d b ild e t
d ie v a r. ß ; an s e h r tro c k e n e n u n d s o n n ig e u S te llen v e r lä
n g e r t sich d ie s e s Sp ifz ch en zu e in em m e h r o d e r w e n ig e r
v e r lä n g e r te n H a a r , w o ra u s d ie v a r. y . e n ts te h t. D ie s e E r s
c h e in u n g is t e in e b lo s z u fä lU g e , w ie b e i B . c u n e ifo lia , au ch
s in d e s b lo s d ie o b e re n B l ä t t e r , d ie d ie H a a rs p itz e h e rv o r -
b r in g c n (fig. y . 3 u n d P c r ic h ä tia lb la tt y . 4 ) , d ie u n te re n
be fin den sich e n tw e d e r im n o rm a le n Z u s ta n d e ( y . 2 re c h ts )
o d e r z e ig e n b lo s e in S ta c h e ls p itz c h e n , w ie b e i v a r. ß . (lig.
y . 2 lin k s ).
B . rig id a is t im F la c h la n d c b e i w e item s e l te n e r a ls in
d en Alp en , w o s ie in d e n T h ä le rn an W e g r ä n d e rn a u ftl io n i-
g e in o d e r ta lk ig em B o d e n , o d e r a u f L e hm m a u e rn s e h r a llg
em ein v e r b r e i te t is t u n d v ie l lä n g e r e K a p s c ls tic le tr e ib t
(fig. 2 ) , a ls d ie s s z. B. im R h c in th a le d e r F a ll i.s t , w o sie
g e rn a n L chm w ä n d e n o d e r a u f M a u e rn u n d F e ls e n v o n
weichem b u n te n S a n d s te in e w ä c h s t u n d s ic h le ich t v o n d e n ,
an g le ich e n S te lle n w a c h s e n d e n , B . am b ig u a u n d a lo id e s,
d u rcii ih r e K le in h e it u n te rs ch e id e t.
R em . C e lte e sp èc e .so d is tin g u e d’un e m a n iè re c o n s ta n te
d e s d eu x su iv a n te s p a r ia coiffe g r a n d e , d e s c e n d a n t ju s q u ’à
la m o itié de la c ap su le , p a r l’o p e rc u le lo n g c t c ré n e lé à so n
b o r d , p a r r a n n e a u é la s tiq u e s e d é ro u la n t e n sp ir e de l ’o r i fice
c a p su la ire e t enfin p a r le p é ris tom e p lu s lo n g e t à
p lu s ie u r s c irc o n v o lu tio n s . L a lo n g u e u r d e s f e u il le s e s t à la
v é rité v a r ia b le , c e p e n d an t n o u s l’a v o n s to u jo u r s tro u v é e
m o in s c o n s id é r a b le d a n s le s B . am b ig u a e t aloides.
Q u e lq u e fo is la côte m é d ian e d é p a s s e so u s la fo rm e
d ’u n e p e tite p o in te le som m et o b tu s de la f e u il le c t p ro d u it
p a r là la v a r. /3 ; à d e s e x p o s itio n s s è c h e s c t c h a u d e s c e tte
p o in te s ’a lo iig e e n u n p o il p lu s ou m o in s g r a n d e t d o n n e
n a is s a n c e à la v a r . y . Cette o rg a n is a tio n e st to n t-à -fa it a c c
id en te lle , comme d a n s le B . c u n e ifo lia . D e p lu s ce n e so n t
q u e le s fe u ille s s u p é rie u r e s q u i p ro d u is e n t cc p o il (v o y . fig.
y . 3 , la fig . 4 r e p r é s e n te u n e f e u il le p é ric h é t ia le ) , le s in f
é r ie u r e s o ffren t ou l’é ta t n o rm a l ( y . 2 à d r o ite ), ou n e p r é s
e n te n t q u ’u n p e ti t m u c ro n c comme d a n s la v a r . ¡3. (v o y .
fig. y . 2 à g a u c h e ).
L e B . r ig id a e s t b ien m o in s commun d a n s la p la in e
q u e d a n s le s A lp e s , où o n le tro u v e trè s -ré p a n d u d a n s le s
v a llé e s , a u x b o rd s d e s r o u te s d a n s le.s te r r a in s m a rn e u x ou
ta lq u e u x , ou s u r d e s m u r s c o u v e r ts d’a rg ile . D a n s c e s e n d
ro its il p o rte d e s p é d ic e lle s b ie n p lu s lo n g s ( f ig .' 2) q u e
d a n s la v a llé e d u R liin où il v ie n t c o n tre les ta lu s d e
L c lim , ou s u r d u g r è s b ig a r r é a rg ile u x e t en p a r tie d é comp
o sé, eu so c iété av e c le s B . am bigua c t alo id e s d o n t on
le d is tin g u e a lo rs ai.séincnt p a r s a p e tite sse.
2. BAR BU LA AMBIGUA B. e t Sen, d io ic a ; brev icaulis; fo liis p a tu lis , ligulato-lanc eolatis, obtusis,
apice su b in eu rv is, capsula cy lin d rica , e r e c ta , annulo simplici subpersistente in s tru c ta ; operculo
breviori, elongato-conico, margine in teg ro ; ca lyp tra b re v i, solum operculum obtegentc; peristomio
brevi, semel contorto.
Barbula rigida irunco exiguo, fo liis patentibus margine involutis, thecis oblongis ereetis. H e d w ig Muse,
fro n d . I, p. 6 5 , T b . 2 5 , fig;. 3 e t 5 ; ejusd. spec. musc. p. 116. — Bridel B r y o l. univ. I , p.
528 e t Suppl. 1 , p. 824.
Habit. In intiris t e r r a a rg illo s a o b tec tis, ad te rr am niidain a rg illo s am e t p ra ep rim is ad ag-gercs
forina tionis g eo lo g ic a e qu am „L ö s s“ v e l „L e hm “ dicuiit e t q iia e solum a rg illa c eo -a re n o siim te n e r-
riimun co n s titu it. In to t a , u t v id e tu r, E u ro p a tem p e r a ta e t c a lid io ri re p e ritu r; e S c an d in a v ia c l.
L în d b l om misit.
Matur. Aucfumno, liy em e e t primo v ere fru c tu s m a tu ro s e t im in a tu ro s p ro fert.
T ab . I I . ftlodiis v eg e ta tio n is lax e c a e sp ito su s , h a b itu s humilis e t foliorum su b s ta n tia p ra e c e dentis
(fig. 1 , 1 6 ) , div ersa tam e n : foliis lo n g io rib u s , h o riz o n ta lib u s , a]>ice s a e p e incurvi.s ( 3 , 3 );
c a p su la longlovi, h au d ov ato -o b lo n g a sed cy llru ln ca (9, 10), o p erculo breviori (1 2 ) , bas! in te g ro , aiimilo
a n g u stissim o (1 0 ) e t p ed e teu d iin d isc ed e n te ncc s p ira lite r revolubili u t il] B . rig id a ; peristomio duplo
b r e v i o r e e t v i x s em el co n to rto (1 4 , 15), dentibus siccis a rc u a lo incurvis (1 3 ), c a ly p tr a tan d em breviori
(1 1 ) so lumq u e operculum o b te g e n te (9 ).
R em . P a r to u t où n o u s a v o n s eu o c ca sio n d 'o b s e rv e r
c ette e sp è c e , e lle n o u s a offert d e s c a r a c tè r e s tr è s -c o n s ta n ts .
A D e iix p o n fs , à S tra s b o u r g e t àM ü h lh o u .se e lle e s t e x trêm e ment
commu n e c t c ro ît au x m êm es lo c a lité s qu e le B . r ig id a .
m a is to u jo u rs e n g a zo n s circo n sc rit.s, d a n s le sq u e ls , m a lg r é les
n om b reu s e s c om p araiso n s que. n o u s a v o n s fa ite s s u r le s licux-
mcmes, n o u s n ’a v o ns jam a is p u tr o u v e r le p a s s a g e d 'u n e e s pèce
à l’a u tr e ; n o u s n 'a v o n s n o n p lu s r e n c o n tr é les fe u ille s
a u s s i c o u rte s e t a u s s i la rg e s q u ’e lle s se v o ie n t d a n s le B.
am b ig u a , e sp èc e q u e n o u s a v io n s to u jo u r s r e g a rd é e comme
id e n tiq u e a v e c le B. b r e v ir o s tr is H ook, e t T ayl. e t qu e
n o u s a v o n s même d is trib u é e comme te lle . C e tte e r r e u r se
p a rd o n n e d u re s te , q u a n d o n c o n s id è re com b ien peu le s d e sc
rip tio n s c t fig u re s (lu H u s c . b rit. so n t p réc ise s.
E n g é n é r a l la sy n o n ym ie de.s q u a t r e e sp è c e s d e ce
g ro u p e e s t tr è s -in c e r ta in e , le s a u te u r s a y a n t, so u s le mêm e
n o m , d é c r it p r e s q u e to u jo u rs d e s e sp èc es d is t in c te s ou
c o n s id é ré d eux e sp è c e s comme u n e s e u le , c h o se q u i e st
même a rr iv é e , à Hedw ig q u i fig u re d a n s so n S lir p e s T a b .
X X V , so u s le n om d e B . rig id a n o tr e R . ainiiiTMit av e c le
p é ris tom e d u v r a i D. rig id a .
Avec le tem p s le s f e u il le s p r e n n e n t u n e te in te c lair-
b r u n ou r o u s s à t r c , d e m a n iè r e c e p e n d a n t q u e la ma sse
v e r te q u i rem p lit p r e s q u e to u t le c re u x fo rm é p a r le r e p li
d e s b o rd s m in c e s d e s f e u ille s p e rc e e t y fo rm e u n e b a n d e
v e rte . C e tte b a n d e a é té c o n s id é r é e p a r S chdltz comme
m c r k . D ie s e A rt z e ig t .sich ü b e ra ll, w o w i r G e le g c n b e it
h a tte n s ic zu b c o b ac lite n , d u rc h a u s k o n s ta n t in ih r e n C h a rak te
re n . Be i Z w e ib rü c k e n , S t r a s s b u r g , M ü ld h a u s c n i.st s ic
u n g em e in h ä iillg . An c rs te rcm un d Icz tcrem O rte w ä c h s t
sie a n demselben S te lle n w ie B. r ig i d a , so z w a r , d a s s d ie
R ä s c h e n im m e r fü r sich a b g e s c h lo s s e n b le ib en . E m e n
Ü b e rg a n g d e r e in e n A rt in die a n d e r e h a b e n w ir , au ch b e i
o f t w ie d e r h o lte r V e r g le ic h u n g , n ie w a h r g e n om m e n , au ch
h a b e n w ir n ie d ie B lä tte r so k u rz u n d b r e it g e fu n d e n , w ie
b e i B . b r e in ro s lr is H ook, c t T a ïl . , w e lc h e w i r frü h e r fü r
id e n tis c h m it ß . ambigua h ie lte n u n d s ic a iicli a ls so lc lie
a u sg a b e n , e in I rr th iim , dev b e i d e n u n z u lä n g lic h e n B e s c h re ib
u n g e n u n d A b b ild u n g e n d e r B r y o l. b r it. s e h r v e rz e ih lic h is t.
Ü b e rh a u p t is t d ie S y n o n ym ie d e r 4 A rte n d ie se r
G ru p p e s e h r u n z u v e r lä s s ig , w e il d ie ,v e rsc ln e ile iien A u to ren ,
u n te r d em s e lb en N am e ir, b e in a h e im m er e in e a n d e r e A rt b e s
c h re ib e n o d e r s e lb s t zw e i A rte n f ü r e in e a n s e h e n ; a u c h u . n . , . . . . . . . y . . . . . . .
H edwig i s t e s n ic h t b e s s e r g e g a n g e n , in d em e r in s e in e n c o n s id é ré d eux e sp è c e s comme
S tir p e s , T a b . X X V a ls B. rig id a un.sere B . am bigua m it dem mcmc a r n v e e à Hedw ig q a i hg
la u g e n P e r is tom e d e r ä c h te n B. r ig id a a b g e b ü d c t h a t.
Im L a u fe d e r Z e it n e hm en d ie B lä tte r , w ie b e i d e u ü b r ig e n
v e rw a n d te n A rte n , c iu c iic h tb r a im e o d e r a u c h rö th lic h c F a r b e
a n , so je d o c h , d a s s d ie g r ü n e M a s s e , w e lc lie b e in a h e die
g a n z e , d u r c h d a s U m s c h lag e n d e r d ü n n e n R ä n d e r e n ts ta n d e n e
R in n e a u s fü l lt, d u r c lis c h e in t im d je n e n g rü n e n S tre if e n
b ild e t, den S chultz f ü r g r ü n e F le c k e n aiisa li.
u n e sim p le ta c h e v e rte .
3 . B A R BU LA A LO ID E S Bh. e t Scn. brev icaulis; fo liis p a lu lis , lin ea li-la n ceo la tis, r ig td i s , late cos-
ta tis capsula cylindrica, obliqua, annulo lato fra gmen tó se demum secedente in s tru c ta ; operculo obliq
u i r o s tr a to , quo calyptra v ix longior ; p eristomii dentibus humidis g y rum unicum sistcntibus,
siccis divaricaiis.
Tortula rigida H ook, e t T a y l . M u sc o l, brit. e d . 2 , p . 5 3 , T a b . XII.
Trichoslomum aloides K och in B r i d . B r y o l. univ. I, p. 816.
Habit. Locis iisdem cum p ra e c e d e n te ; te rr a in a rg illo s a iu p ra e c a e te ris a iu a t. P ro p e Bipontem
copiosissime le g it Bucen; p io p e E ss liiig am ad viiieavum mu io s amicissimus H ochstetter.
M a tu r . Auctumno a c hy em e c a p su la s m a tu ra s im m a tu ia s iiu e p ro fe it.
T a b . II. H a b itu s (fiji. 1, 1 b ), flo re sc e n tia e t c a ly p tr a p ra e c e d en tis ,
F o lia liiie a li-la iic e o la ta , a c um in a ta ( 2 , 3 ) , a n g u s tió la e t c r a s s e c o s ta ta ( 3 x ) , c a p su la m ajor,
cylindrica , plernniqiie c iirv iila (7 , S), an n u lo lo u g e p e r s is te n te latiiiscnlo iiis tiu c ta (1 5 ). Op e ren um
ro s te llo c a p sn ia e te rtiam p a r te n , longo te rm in a tiim (1 1 ). P e ris tom ii d e n te s e m em b ra n a b a s ila r,
a u g u s tis s im a annulum vix s u p e r a n te linmid ita te in unum g y rum co n to rti ( 1 4 ) , s ic c ita te ( 1 2 , l o ) iii-
riirv l, p e r p a r ia iipproxiniati (1 5 ), S p o ra e illis p ra e c e d e n tis duplo m a jo re s (1 6 ).
A n m e r k . D a s P _ e ris tom is t e tw a s kü V u n d b le ich e r,
a ls (las ä c r v o r lic rg c licm lm A n , (irr a n s e in e r iloppeltcii
Z elle iie rilic b e s te h e ,n ie R in g tr e n n t s ic li, na ch e n tle e r te r
K ap se l, s .e lle nw e is c v o n den. Min iclrao d c ; d ie B l a tt e r s in d
sp itz.c r u n d d ie E la llri|i|>c sc ln n ä le r nn d d ick er. Ü b rig e n s
lä s s t s c h o n d ie s d ii e r s tc lic n d e , g r ö s s e r e , gen-iiln ilich e tw a s
R am . L e p é ris tom e e s t u n p e u m o in s lo n g c t p lu s
p d le i]ue c elu i de Pcsp é cc p ré c éd e n te . L ’a u o e a u fo rm é dk o ïc
d o u b le r a n g é e d e c e lln lc a p e tite s s e d é lo d ic de l'orifice eap-
s n la ir c p a r e e lla le s iso lé e s c t sc a lem e n t q a a o d lo cap su le
a émis s e s sp o iu le s . L e s fen ille s sn iil p lu s p o in t.,e s . le n r
n e rv u r e e s t p lu s é p a is s e c l m o in , la rg e . L a e ap sn le plus