la ) et .1 S inter omnes constet. Seminis a
j' :
■•al'- ■ .
iiv
■il" '
lysin ehemicntii iiistiluit ci. Brandes (in TrommsdoriTii neucm
Journal V. 1. p. 35.). — Nierembergia hippomanica equis noxia
leste Miebs.
Quod ad Nicolianae gonus attinct, cjus spccics Tabacum
et rus/icam non sporte sua in Brasilia crescere extra omnis dubi-
tationis aicnm est positum; colonoruni autem industria jam ante
duo saecula introductae su n t, el utriusque, praecipuc N. Tabaci
cultura per umncm Brasiliani intratropiram est divulgata, ultra-
que Tropiciim Capricorni ad fines imperii usque. Quam culturnm
tnagnum illum virum Viei'ba, de Indonim salute soilicitum bis
populis iiifcstam pcriiibuisse Icgimiis (Southey Hist, of Bras. II.
p. 647., uti in Transylvania quoque a. 1689. ne agcr Tabaco conse-
rcretur lego caiitum e st), nihilosccius jam tempore Rocchae P i t-
TAE ubique tloriiisse (c f. hujus Hist, da America port. p. 21.
et Antonil Cultura ct Opulencia do Brasil 1711. ed. 2. Rio 1837.
p. 117—140.). Nostra vero aetate quntaiinis magna foliorum copia
in Eiiropam et Africani inittitur aut in funes contortorum aut explánate
sibi compositorum. In Bahiensi provincia dc optimo Tabaco
Cachocirac cppìdi fama est, in borealibus urbis Ceani et Rio
Negro, Calidus ailr ct humidiusculus, solum pingue ct arcnosiim
simul ct situs profundus, mari propinquus (quo titulo Tabacum
in iusulis prov. Scbastiauopolitanae commendatur) stirpi praecipue
coiiducunt. Funium tabaci magna vis Soteropoli ad Guineae
ores marítimas cxportatur, infelici Nigrltarum mancipioi-iim commercio
inservicns. E Paraìlnsi provincia mullum et optimi odoris
prò pulvcrc Ulissiponam vehitur. Vctcres Brasiliae populi
prò N . Tabaco aliam Langsdorffii adliibueruat, tupice Pctum,
Pelume aut Pety (a verbo p iie r , sorberé) dictam, id quod credo
tam iis edoctus, quae mihi ipsi apud Indos relatum e s t, quam
Lebvo docente, qui (Hist, navigationis edit. 1586. p. 163.) diserte
p rodit, plantam Petum, a gente Tupiuambazc usilatam a
vera herba Nicotiana differre. Hujus igitur Nicotianae Langsdorffii
ct forsan aliarum quaruodam specicrum spontancarum folia
exsiccata et in cyliadnim saepe pedem longum pollicemquc crassum
coacta, pro ducendo fumo Indi Brasiliae orientalis pari
arie ac nostrates Zigarros suos circumferunt, usu inter omnes
recepto. Apud Indos e gente Puri tales tubiilos vidi foliis
Solani Vetloziatii (p . 43. n. 57.) involutos, Poke appellatos.
Coreados Boké Ishé, pulverem Tabaco, et Coropos Ablschign
tabacum nuncupant. Voluptatis gratia fumum hauriunt et acccn-
sum tubulum io amicitiac pignus offcrunt, simili more quo Indi
Americae borealis, praeterea vero hcrbam in dolorum rheiimalico-
n im , serpcntium ictus et ulccrum vcrmibus iafeslatorum cura-
tione et in incaiilaiionibiis magni faciunt, tamquam anlidotalcm
et magicam. (Gabr. Soares de Soiiza Noticia do Brazil, 1589.
in Noticia ullramaria. Uiiss. III. 1825. p. 176.) „Icti Abipones
a serpente laesum raembrum ab amico sugendum curant.
Sugens ori folium Nicotianae immittit suo nt venenum exsuctum
quasi frangat, ad singiilos suctus exspuit, teste bono Doaaizno-
FEBO (de Abiponibus II. p. 2 7 1 .), qui (I. p. 123.) nonnulla de
Tabaci cultura et usu affert lectu haud indigna ct (II. p. 277.)
memorai, illos pulverem tabacinum, qui Hispali pracparatur, in auros
infarciendo his (a catarrhali affectionc?) medicandis consulcre.
Nicotianae, plantae pro modo et copia, quo adhibcatur sia-
lagogac, diaphoreticac, emeticae, drasticae, alexìpharmacac, ano-
dynae, narcoticac, tam egregius usus lamquc antiquus ct late per
Amcricam divulgatiis est, ut nccessarium videatur, nonnihil in ejus
historlam excurrcre. Licct enim multa, quae hue pertinent invernas
in apparata literario a BSdsiero (Bibi. Hist. nat. III. 2.
p. 393—413) congesto, in Mo.nardo (Hist, medicinal edit. 1574.
p. 11—50., cura icone N. T o b a d ] , in Rochefortio (Hist. nat.
des Antilles edit. 1658. p. 9 6 ) , in L.abatio (Voy. mix Isles IV.
p. 4 7 6 -5 3 9 .), Beckjianno (Gescb. der Erfindungen III. p. 366.),
Murbayo (Appar. med. I. p. 4 64.), Humboldtio (Essai sur la Nouv.
Esp. II. p. ‘4L1.) et in Botauicis variis (c. g. Clusio, Raio I. 713.,
Sloanco), ca tamen praescrtim, quac in Historiographis hispanis
halientur, quippe aditu difficiliora, digna sunt, quae dcpromantur.
Mulla caque iuaiidila noslratibiis, qui primi novum orbcm ingressi
sunt, de singulari berbac Nicotianae medica efficacia ct
in scrpcntcs aliaquc auimalin hominibus inimica virtutc rd ata
su n t: illos stupefaccre eC lelhargum induccrc, quo homines ab
illorum ictu flaiit immunes (cfr. e. g. Torqucmadn Monarqu. Ind.
III. p. 231. 1.) qnibus unrrationibus veri quid subcssc nemo
dubitai, qui miruni succi tabacini pyroleosi dum ori scrpcntis illi-
natiir effectum ipso cognovcrit. Nil in rerum 'natura his ani-
malibus videtur magis inimicum, nnm succo in fauces recepto
illico rigcscunt, gravique aiigorc oppressi expiran!. Hujus igitur
succi in homines a serpente venenoso ictos cfficicntia quoque in
promptii crac, iileoquc usus ab ipsa natura indicatus; ocularis testis
fuit ill. dc Humboldt apud Oriiioccnses (!. c.). Ob varias autem
ct mirabilcs in hominibus saiiaiidis eíTcctus iicrbn inter Hispanos
(Garcilasso Com. Real. I. p. 64.) et Lusitanos (Noticias ultramarin.
I. C.) herhae sanclae nomcn oblinuit. Nec mirum ideo,
stirpem vario modo cohaerero cum Americanonim antiquo cuUu
Daemonum ct Magia, quem tamquam snnloris iiitcllcctus verae-
que rcligionis, multorum sacculorum barbaric opprcssac, obfuscates
reliquias recte habemus. Mexicani hcrbam Tabaci pro corpore
Deac Cihuacohuail (rectius forsan TiazotleoU, quae Boto-
bixto Benadüzzio in libro; Iden de una Hist, geiier. p. 15. est
illius populi Venus vaga) habuissc, laiidatus T obqdemada (II.
p. 83. 2 .) aiictor est. Jos. Acosta vero refert (Hist, moral de
Indias Libr. V. c. 26.) sacerdotes Mexicanos multa animaliiim
vcnenosorum genera, orancas, scolopendras, scorpionos, sala-
mandros, víperas in tempio ante aliare cremasse, cincribus hcr-
bas triturates tabaci C'a s ti) et Ololùchqui (? ) commiscuisse et cura
fuligine in unguenti spccicm rcdcgissc, quod Dacmonibus tamquant
divinum cibum obtulisscnt; ipsos autem sacerdotes hoc unguento
uncios omiicm timorcm cxuissc, in immancm crudelitetem cxar-
desccntes usquc ad hominum sacrificia; noctu solos per cavernas
ct loca tenebrosa, cum omnium pcciciilorum contcmtu, vagantes
Daemonum communionem iniissc inque valicinia raptos fuisse-
hoc unguento quoque in variis morbis sanandis usos esse. Apud
Haiiinos quoque herbae Cohoba piiivis et tubuli Nicotianae, ibidem
Talacus dicti, in usu erant, ut cbrictatis sensum ct hnllu-
cinaliones Indis pariant (P . Martyr, edit. 1574. p. 108., Gomara
L. I. C. 27., Oviedo Hist, dc las Ind. VII. c. 7.). Pariter ad fran-
gcndum sagiltariim venenum pulverem Nicotianae vulireribiis in -
farcicbant illius insulae gentes (Hernandez ed. Recch. p. 175.).
Herba ipsa caraibico dicitur I'amoili, teste Diet (Voy. 1664,
p. 426.). Canadcnscs e tubulo ligneo fumum haurirc a. 1534.
obscrvavit Cartier et Tii. Habiot in Virginia 1587. (Thcod. do
Dry 1590. p. 16 .), ubi Yppótooc herba diccbatur, p a riter, pul-
vcrcmqiic pro sacrificio per aerem, aquara cl ignem spargere. Similes
herbae usus inter Indos omnis torrac novae contiiicntis
mcmorant plures auctorcs uti Gabcilasso (Comment. I. p. 64.),
Herreba (Hist. II. p. 212. 1 ., IV. p. 139. I .). Antiqui Mexicani
duas species N . Tabacum (PyciyeU, Hernand. ed. Recch. p. 173.)
et N . rusiicam {Quauhyell, ibid. c. ic.) dislingucntes, foliorum
fumum in tubulis arundiuaccis, ligneis vcl argentéis Juxcrunt
(Humboldt 1. c.). Idem sine dubio mos apud Zapotecos obti-
nuit, qui tabacum Quéeza nominan! (Juan do Cordovn, Dicción.
Znpot. p. 314.) et apud Cumanogctos, quibus Caguay audit. Pc-
riivianis pariter decantate herba Sa y ri (quacnam species hoc
nomine intelligenda, me fugit). Babnab. Cobo in libro Mss. Historia
del nuevo Mundo L. IV. c. 56. similia trad ii, addcns Peru-
víQo Indos plantam ut antídotelcm laudíbus cxtollere, cjiis partes
disccrplas circumspargcrc, ubi in locis pcnioctcnt, quos animali-
bus vencnosis inféstalos putent. Radicem iu Peruvia Coro appel-
latam cum aqua iriluiatam contra uriiiac reteutioncm propinare,
cjus decoctuin cuín salo saccharo ct vino in collyríis habcre
contra pannum oculorum, folia in pulverem redacta cum mello
calcfacto partibus rheumate affcctis imponerc. Omnes autem lii
populi practer fuiniim pulverem quoque, naribus attrahonduin, iii
dcliciis habucruiit, id quod praeter libros impressos, quos laudavi,
etlam Cobo mcmorat, adjicitque, Hispanos sinc mora utrum-
quo usum ab Indis recepisse, et in priiicipiís moschiim, am-
bram, caryophyllos liiiic pulvei-i admisciiisse, dum pari modo inter
Mexicanos Liqtiidambra ad haiic nariiim luxuriem pertiimisset.
Ite igitur uovi orbis incolse, quibus Europa tot aenimnaa, tot
cruciatus, tot llagilia p eperit, nobis invieem extiterunt tcterrimae
artis magistri. Nescio enim quid in rcrum natura a libornlibiis
populis et purac humaniwtis studiosis magis possit abhorrerc,
quam fumus ille qui apopsism, nauseam, vertiginem, vomitum
potest inducero, et piilvisculus, qui nasi rivos aperit tamquam
caterrhi morbosa affeetio. Nihilominus vero tanta nos dementia
cepit, ut nos pcjores avis nostris inque pejus ruentes, quasi a
piieris fumo indiilgeamus, immo inter studiosam Germaniac juvcn-
tutcm non iis sointn vidcamus glnriam adjudicatam, qui ìmmanitcr
barbati miiìlorumquc poculorum feraces per convivía perdurent, sod
qui praetcr haec incommoda quoque tabaci nebulas possint patiente
ventrículo deglutire. Minus iüiquc loquar de pulvcre, qui
cultissimis hominibus lenocinalur ct me ìpsiim, pudet confiteri,
suis tenet illeccbris illaqueatuni. In qua re habui bonum ScnB.i.v-
KiDM, amicos ZuccABiNiUM et Endliciieru.m praeceptores et participes.
Contra laudo magnum nostrum Rob. Bbownium, qui Ja cobi
I. Britan. Regis opuscoli ,,Misocapnus“ memor et elegantis
poetae Jac. Balob satyram contra abusum Tabaci (Ingolstedtii
1657. 4 ° .) pliiris facicns quam Rapr. Tüobii hymnum Tabaci
(Lugd. Bat. 1628. 4 °.) ab utroque vitio nbhorret.
Sed missis jam his aliisquc, quae erudite aeqiic dc lepide
de Tabaco conscribi posscnt, ad chcmícem herbae Nicotianae
indolem me converto. Viuquelixius primus (Trommsdorffs Journal
X IX . 1. p. 816.) herbam cbemice dissolvit, quem sediti
cl. PossELT et Reijiann (Geigers Annaleu XXIV. p. 138— 161.)
in foliis invcncrunt: NicoHnum, materiam illam alcaloidcam,
quae teste Obtigosa (Aiinalen der Chemie u. Pbarmac. XLI.
p. 114.) componitur C,o N^, ct testo Melsens (Annal. dc
Chim. ct do Plijs. HI. Ser. IX . p. 465.) C,o H ,* N .; porro
Nicotianinum, sivc Camplioram Nicotianae, extraclivam ama-
riiisculam, gummosaui matcriem calcarcae malicae conjunctaw,
chlorophyiluin, albnminiim, glutinum, acidum malicum, nmmo-
niam malicam, kali sulfuricum, murialicnin, niaiieuui ct nitricum,
calcaream phospboricam ct inallcam, siliceam ct aunlum. Nico-
tinum a rcliquis Solauacearum alcaloideis eo differì.(teste Geiger
Annal. d. Pharm. VII. p. 273) quod ociilo immissum Iridcm non
rclaxat, uti Atiopiniini et alia similia, sed potius contrabit. Usus
Nicotianae niedicus nostra actate varius „praescrtim ad cnemata
(quae Abipones abhorrent, teste Dobrizrcfebo) iu affeclioiiibus
soporosis, in iclu serpcntium, et ad fumigia conira aslliina spas-
niodicum. Miilorum et equorum pcdictilos infuso foliorum frigido
enecare soient agasoncs.“ Mart. mat. mod. Bras. p. 120.
2. In Solano genero alind qiioddam principium alcaloideiim,
Soluninim, subessc inter omnes constai, cujus constitutioncm
chemicam Planciietius iiiveiiit = I I, N . O .j (Annal. der
Plinrm. VII. p. 152.). Huic quidem pariter ac praecedentibus
Solnnac.
vim in systcma nervosum deprinicntem, narcoticam, anodynam
quam compluribus Solanis inhaercniem compcrtum est, debere ex
analogia fit vcrisimile, licet de paucis solummodo, et quidem e
radice acque ac herba ct fructu, chemica arte hucusque fuerit S o -
taninum clicitum. Prout-vero majore aut minore copia adsil atque
variis substantiis comblnelur, ncmpc priucipio amaro, acidis,
salibus, materiae gummosae, albuminosac, pectine, picroglycio rei.
diverso modo Solana in diversas corporis partes agunt. Pauca so-
lunimodo tanta Solanitii polleut quantitate ut veneni ad instar o r-
gauismum excrccant, id quod e. gr. dc Solani toxicarii (p . 99.
n, 145.) radice amarissima et dc Solani sodomei (p. 76. n. 114.)
baccis, nescio quo ju re , relatum est. Pleraque autem Solana
Brasiliae indigena, quac ibi in usum nicdicum ccdunt, ite sunt
comparala ut vix tamquam vera venena formidolosa sed potius
emoliientia, rcsolvcntia, detergentia, rcfrigcranlia, diuretica, a d -
inixta quodammodo vi anodyna, possint pracdicari. Eudemquo
título nonnullae generis Physaiidis species juxte Solana militant.
Has igitur omnes in altcrum hoc pharmacodynamcos caput jiivat
componerc. Inter emoliientia Solanum nigrum (E r v a Moura,
quia Arabes ejus usum docebant Lusitanos, Carachichu Tupia
dictum) camdcm fcrc, quam in formis suis offcrt, divcrsitetem,
vario quoque quo sua elementa chemica cvolvit modo proderc solet.
Tantum enim abcst, ut Solaninum sunm aequa proportionc prae-
paret, ut uunc fere incrs ct miicilaginosum inter olera recipiatur,
nunc cfficaciam sopovificam haud exigiiam, praescrtim in baccis,
exbibeat, nunc odorem nullum nisi mucídum quasi, gut multis
plantis Luridis L. convenit, spargat, nunc vero in varietale S.
villosum Lam. dieta moschi odorem iloribus exhalcl sat gravcm.
Cujus speciei usus praesertim exlerniis inter Brasilienses est vui-
gfltissimus jam indo a Pisosis tempore, qui ejus mentionem fecit
p. 224. (edit. 1658.) nomine Aguara-Quiya i. e. piper caninum.
„Praescrtim in morbo endemico, inflammalione ani {Bicho do Cù)
et in rctcntionc urinac spasmodica frequenter cataplasmato adhibctur
et suffimcntum baccarum sole exsiccatarum contra odontal-
giam nervosam et prosopalgiam. Vuliieribus tibiarum et rimis
papillarum muiicrum folia eum optimo successa opponuntur, testo
Pisóse.“ Mart. Syst. mat. med. Veg. Bras. p. 120. Piso idem
auctor est corticem contusum ct aquis imposilum pisces inebriare.
Solani bahamensis baccae simili cmollicntis ct anodyni indica-
tioiie contra ulcera pharyngis laudantur, S . carolinensia (p. 66.
n. 96.) scopo antispasmodico contra tctanum, N. mammosi (p. 60.
sub n. 86.) herba in asthmate, auriculali (p . 40. n. 53.) semina in
tiucturn alcohólica propinata contra affectiones nervosas scopo
anodyno. Solanum paniculalum (p. 80. n. 120.) et Caavurana
(p. 20. n. 16.) amaricantia miicilaginosa et anodyna simul, pracbent
folla et baccas dum rccentia in Indorum usum medicum jam
anliqiiltus recepta ncque a colonorum medicina domestica exilian-
tia „interne rcsolvendi vi excellunt in visccrum infarclu, externe
mundificandis et temperandis vulneribus ct ulceribus insorviunt.“
Man. 1. c. p. 10. Solanum cernuum (p. 42. n. 55.) pariter ob
viros sudorilìcas, detergentes praecipuc in sypbililide magni ha-
bcliir; decoctum foliorum et inflorescentiae propiiiant, ct in impetigine
(S a rn a s ) lotione et fomentis applicant. His autem Solanis
quodammodo accedunt, licet mitioros, hcthae. Physaiidis
viscosae, anguìalae, brasiliensis, pubescentis (p . 129 — 132),
quas promiscue Camarii vocabuio liipico nuncupant, „virtute qiia-
dam pollentcs anodyna resolvente diuretica, immo, uti antiquio-
rcs tradunt, lithontriplica. Ab incolis iufusiim porrigitur in fc-
bribus eatarrhalibus cum complicationo gastrica. Contra slran-
guriam spasmodicam fomente herbae et sullimcnte conducere dicuntur.“
Mart. 1. c. p. 120. Earum baccae autem edules, gustu
acidiilo-dulci, inter diuretica minoris efficaciae militant, pari lege
25
fi
lliiì '
lirS >(i l'i