tüm , ièd medicinalium , exoticarum , variique genérfs- plane inopem , quemadmodum ex
Catalogo, quem Sabbati tradidit Reétor Argenvillers ,'abunde patet : Etenim plant« inCa-
talogüm relat« a Cuilode Francifco BertolioVPatavino, Sabbati Anteceffore, fummam quatuor-
eeritum vix lane fuperant: Tanta poft Triumphettum ufque ad Marattum fuit Horti Pr«-
fedlorum, & Cuftodum ; probroia incuria l In unum ergo conatus fuos contulere Ma-
fattiis, Sc Sabbati ad everium ferme Hortum in priftinam elegantem formarti , Sc me*
liörem etiam , fi fieri poflèt, revocandum'. Plantarum adipiicendarum gratia commercium
inftituit Marattüs cum celeberrimis Botanicis , ac przefertim ( amicitiam inter utrum-
qiie me operante)* cum lodali olim meo Carolo A liono, emditiffimo in R. Taurinenfi Acade-
m ia , Botanices ProfèiTore , cui ingentem variorum lèminum copiam acceptam referre debet
Romanüs Hortus . Eadem vero de cauli plures lumme arduas'peregrinationes fulcepit Sabbati
per Latini maris oras per Latinös indem", Ttruico s , Sc Apenninos montes , (*) neque con*
tentus lemel luftraife il la pr«ftantitrm herbarum quali promptuaria , iterum, iterumque yici*
na Um b r i« , Samnii, Hirpinorumque juga Icrutatus eil: ad perpetuo emorientes in Horto
plantäs fridèfinenter reftituendas-Quam aurem prarfè tulirüle mduftriam nullis plane incomnio-
dis | ac laboribus relaxandam in exoticis ^ indigenilque plantis congerendis, eandem omnino
exhiböit & exhibet in H orto expoliendo , pulcherrimoque in ordine conftituendo , ac con-
lèrvando : Cura etiam libi fumpta, tum reponendi fingnlis annis in ampliflima noftri Ar-
chigymnafii Bibiiotheea unam § vel alteram Clafiein plantarum in iceleton redaélarum
( & quidein opus faboriofìflimum completimi ferme jarn e ft) incredibili lane labore, ac
patientia , tum inftruendi fub aufpicii?laudati Redloris D e Vecchis ampliffimam ipermatothe-
cam , live cölledlionem lèminum , per plura vaibrum millia cum fiiis-nominibus diftributo-
rum 5 qu«e certe res & vilu lpeciofiflima e il, Sc facile reddit commercium cum Exteris, qui
fùas merces cum nollris velint commutare. Adhuc magis elucelceret procul dubio Sabbati
induilria , fi exilieret in Horto amplum Hypochaullmn, atque opportunum ad .exoticas.plantas
rigidum aerem refbgientes cuflodiendas hyemali tempeilate-: Servand« enim funt in Aula
pentagona , in Schöla nempe ipià Horti finitima , loco fane Sc anguiliori, Sc ad rem jpfam
ineptilfimo. Reilat, ut de Horti fitu lèmel, atque iterum jam indicato nonnulla edilferam, qua
illius Prolpedlus, quem exhibemus , clarior evadat. ln jan icu lo , uno ex ièptem UrbisCol-
libus , póne magnificos fontes Paulinos (**) exiliere Horruin nollrum fupra diximns j ibique
conllitutum in gratiam Religiöforum Virorum ColaneUi, Sc Vignoli primorum illius Cu fio*
d um , Sc in pröximo Goenobio- S. -Petriin 'Montofio 'commoräntium etiam tradidimus - D e
ejus alpedlibus , Sc ambitu leu figura non e i l , quod dicam , quöniam ex folo Profpeclus intuitu
abunde patelcunt j amplitudo etiam ièu dimenilo ex leala in iplo Prolpedlu oculisTubjedla haud
difficulter erui poteil . Qu« monenda cenfèo, h«c firnt.; Ex duabus partibus, iuperiori, Sc
inferiori, mquas Canalfs , live mägnus aqu«dudlus pr«fatorum fontium Hortum dividit,
fuperior pars tota eli complanata, in eaque maximus plantarum extat numerus , ordinatifix-
me ea ratione diftributarum, quam refert Prolpedlus index * Id autem babet commodi fuperior
iplà Horti pars , u t , quoniam ad plagam ingreflui oppofitam .> qu« in Prolpedlu notatu r , pr«-
fertque in medio numerum 36., alto protegatur muro, quo lèparatur a Villa nobililfim« Fami-
li« Spada Bononienfis,ut,inquam, ad hujus muri umbram excoli opportune queant plant« ill«,-
quxfolo gaudent parum aprico. Inferior Horti pars, quantum ad Quadras in indice Profpedlus
defignatas num. 43. Sc leq. uique ad 5 5 ., complanata & iplà eft 5 quoad reliquum vero in con-
vallem deprimitur-, qu« alendis plantis aquaticis aptilfima e i l . Sed per commodum.iftud in
parte Horti inferiori, Sc alterum illud memoratum in parte fuperiori non compenlantur profe-
dlo incoinmoda , quibus totus Hortus fubeft . Tria potifiimum h«c fu n t, difficilisacceflus-ob
acelivitatemioci, ac diftantiam ab inhabitatis Urbis regionibus j defedlus acconjmodi « dificii
pro
' X *) Ann. 17^5. , annuente tneritiilìmo tane Tempons
Archigymnafii Retìore Nicola Maria De V ecch is , nunc
Collega Jurifconfultorum Conciilorialium Decano,iter inftituit
nofter Sabbati ufqùe ad Monrem Argentarinm in Etrn-
fei maris Littore pofitum j hinc Pifanum , Lucenfem , &
Senenfem Agrum peragravit, Ik Romani reverfus eft emn
ubere Plantarnm, Mineralium , ac Teftaceorum fegete ]iro
inchoando Mufeolo naturali in Romano Archigymnaiio.
Is tandem ille eft , qui in tabulis c viva pianta exprimcn-
■^fs egregid Piéiori Ubertinoxontinuo adftitit, Se in appo-
nendis nome'nclaruris ( ha- ut plurimum funt , quibus inique
Maratti in Oftenfionibus ) non ievem -operam con-
tulit ; '
- (* * ) Ita nuncupantnr a Paulo V . Burghelio, qui dilapfas
veteres aquas a Sabatio la cu , per 30. millia paiì’uum regio
vere fumptu iterum deduxit in Urbem , incommodum
Tranftyberinx piafertim Rcgionis , prout docet Infcri-
ptio ipfa in fupecba Fontis Fronte polita •
prò Hybernaculo, feu Hypocaufto ; & fitus Borealibus ventis expofitus . Quod attinet ad Hy-
pochauftum , in Horto noftro affervandas funt pianta: hyemali tempore aut in Aula pentagon
i , in loco icilicet ad rem hanc piane inepto , uti fupra ammadvertimus , aut m alns duabus
Cellulis in parte Horti inferiore, ubi aquatduéìus definir, exiftentibus , ac in Prolpe&u lndi-
catis per numeros J(5. & 5 7 . i ceterum prorfus defiderantur appoftt» herbarite qelfa , quales
vidi Taurini, quum adhuc juvenis operam dabam Botanicte fub experientiffimo publtco ejus
feientia: ProfeiTore & Horti illius P rafeflo Bartholom^o Caccia j Patavii fub amiciffimo Pon-
tedera, Pifis , aliifque in locis . D e conftruendo Hypocaufto in Hòrto noftro quod a ven-
tis Borealibus immune effet, & fpeéfaret meridiem , me fuadente, quando Leitorem iuper
numerum in Arehigymnafto agebam , cogitaturneft a fepe laudato Recftore DeVecchis ; illud-
que inProfpeflu adumbratum confpicitur fub num. 56. in declivio convaUis , quarn dnsimus
exiftere in inferiore Horti parte j quin tamen opus utiliffimum perficeretur, impedimento tue-
runt Archigymnafii anguftite , aut aliae mihi penitus meomperta: cau fe . Quomam vero
ab aliis duobus incommodis, iifque, poliremo prafertim , graviffimis liberar! nulla potei!
ratione nofter Hortus. ■v;nam.rnn(ilium.de..illo.transferendo revivifceret t_ Sub Reflore'
Areenvillers optimus-fitus , irriguus . partimi, umbrofu. , Se « « f i n i s sedriiciis .mftruélus ,
ih Urbis fbrecentroinventus jamfuerats fecilis etiam erat pradu cum predio commutano ;
Sed nefeio, quo paflo fruftrata eft fpe rei opratiffimie noftra Academia. Fortaffe rei ipfius per-
ficiendae gloria refervata erat CLEMENTI XIV. llberalium omnium: Artmm Moecenati be~
neficentiffimo , a quo , poft abfolutum ampliftimum S a c ra , & Profame Antiquitatis Mu-
feum ( Clcmentimm ab ipfiufmet feientiffimi Pontificis nomine nuncupatum ) m ^dibus
Vaticanis , longe plura , una cum Hiftoriae naturalis Mufeo ,v fperare licet ad juventutis uti-
Utatem, Ledlorum Claffis Medicte decus, & noftri Archigymnafii ornamentum.
E APPRO