6 D eyó-jarige
Umberto Carnevali
m etzijn 'orthopter’
waarmee b ìj vaak op
het vliegveld van Rome
te vinden was. H ij
probeerde zijn toestel te
laten vliegen doorde
vleugels met zijn
handen te bewegen.
CCopyright
AN P/N F&GC)
13 de- eeuwse filosoof Bartholomeus Anglicus meende
dat vogels uit de twee meest tegengestelde elementen,
lucht en water, bestonden. De vogel zou lucht kunnen
vangen onder en in de hohes van zijn vleugels
waardoor hij in Staat was op te stijgen. Het element
water zou de vogel helpen om in het luchtruim te
zwemmen. Bartholomeus en vele andere ornithologen
uit die tijd kwamen bij hun observatie van de
voortbeweging van de vogel in de lucht echter telkens
weer tot dezelfde verkeerde conclusie. Ze dachten dat
vogels zieh voortbewogen door op-en-neergaande
naar achteren gerichte vleugelbewegingen; dat vogels
als het ware zwommen in de lucht. In werkelijkheid
bewegen de vleugels zieh naar voren bij de
neergaande vleugelslag. De voorwaartse beweging
wordt veroorzaakt door de buitenste primaire veren
aan de uiteinden van de vleugels die functioneren als
propellers. Ook beseften de middeleeuwse vliegers
zieh nog niet dat de mens, ondanks een aantal
opvallende overeenkomsten in de skeletstructuur van
vogels en mensen, nooit voldoende spierkracht zou
bezitten om - zonder hulp - te kunnen vliegen.
Onbewust van hun foute observaties probeerden de
middeleeuwse vogelmensen te vliegen door met hun
met veren beplakte vleugels naar beneden en
achteren te slaan. Veren van vogels van grote kracht,
zoals de arend en de havik, zouden het meest geschikt
zijn. Menigeen beweerde na een mislukte vlucht dan
ook de verkeerde veren gebruikt te hebben. Een van
de beroemdste vleugelmensen uit deze tijd was de
1 1 de- eeuwse monnik Eilmer of Malmesbury. Met
vleugels aan handen en voeten bevestigd sprong hij
van een toren, gleed tweehonderd meter door de
lucht, waarna hij ter aarde stortte en beide benen
brak. Zijn eigen verklaring voor de mislukte vlucht
was dat hij vergeten had om een staart te bevestigen.
De monnik en wetenschapper Bacon (1214-1292)
beschreef als eerste een apparaat waarmee de mens
zou kunnen vliegen. In zijn boek De M irabili Po tes tate
Artis e Naturae schreef hij: ’Het is mogelijk een
vliegmachine te maken met in het midden daarvan '
een man gezeten die een instrument aandrijft dat
kunstmatige vleugels in de lucht doet slaan.’ Voorts
zei hij dit instrument nooit te hebben gezien, noch
iemand anders te kennen die het gezien had; maar wel
kende hij de naam van de uitvinder van de machine.
7 De vogelman Clem Na deze profetische voorspelling hield de mens zieh
Sohn, december 1935. bijna twee eeuwen lang nauwelijks bezig met het
(Uit: Katbolieke zoeken naar een manier om te kunnen vliegen. In de
Illustrane 1955, nr. donkere middeleeuwen werd de kunst van het vliegen
24; Spaamestad geassocieerd met de duivel en heksen op vliegende
Fotoarchief/ bezemstelen. Het was niet verständig zieh met deze
NF&GC) ketterse bezigheid in te laten.
De Renaissance kunstenaar en ingenieur Leonardo da
Vinci (1452-1319) was bezeten van het verlangen te
kunnen vliegen. Hij geloofde dat de mens in Staat was
te vliegen door middel van beweegbare vleugels. Ook
hij maakte nauwkeurige observaties van het vliegen
der vogels, maar kwam tot dezelfde verkeerde
conclusie betreffende de vleugelbeweging als de
middeleeuwse ornithologen. Leonardo da Vinci
ontwierp vele verschillende ornithoptermodellen,
ofwel ‘fladder-machines’, die moesten worden
aangedreven door menselijke spierkracht. Geen van
zijn ornithoptermodellen was luchtwaardig. Alhoewel
hij ook de spierkracht van de benen bij het vliegen
betrok, realiseerde Da Vinci zieh niet dat de totale
menselijke spierkracht nooit voldoende zou zijn om
zichzelf met vleugels in de lucht voort te bewegen.
In 1680 bewees de wiskundige Borelli in zijn boek De
motu animalum dat de mens nooit zou kunnen vliegen
met door Spieren voortbewogen vleugels, ook niet
door middel van een ornithopter. Hij toonde aan dat
de mens niet beschikte over de juiste verhouding
tussen spiergewicht (c.q. kracht) en totaal
lichaamsgewicht. Zo is bijvoorbeeld de verhouding
van het gewicht van het menselijk hart ten opzichte
van zijn totale gewicht veel te laag, namelijk 0,5%. Bij
een adelaar is dit 8% en bij een klein vogeltje 22%.
Borelli had bijna gelijk....
Ondanks dit wetenschappelijke bewijs van het
onvermogen van de mens om op eigen kracht te
kunnen vliegen deden vogelmensen tot in deze eeuw
verwoede pogingen tot vliegen op eigen kracht.
Ook de uitvinding van de hete-lucht-ballon (1783) en
het gemotoriseerde vliegtuig (1903) ontmoedigde de
mens niet om toch door te gaan met zijn pogingen op
eigen kracht te vliegen. Vanaf het begin van de 2oste
eeuw tot aan heden is er nog een stroom aan
wonderlijke machines gebouwd en heeft nog menig
vogelmens het luchtruim gekozen. Gedurende het
Interbellum concentreerde men zieh vooral op het
maken van vliegfietsen. In Amerika zouden twee
bijna-succesvolle vliegfietsen gemaakt zijn: alleen de
opstijging, niet het vliegen zelf was geslaagd. In 1959
werd in Londen de ‘Man-Powered-Aircraft-Group’
opgericht om de pogingen tot vliegen op eigen kracht
te controleren en te registreren. In datzelfde jaar
loofde de industrieel Mr. Henry Kremer een prijs uit
in de. Commonwealth voor de eerste succesvolle
vlucht met een door mankracht voortbewogen
vliegtuig. Er volgde een stroom van inschrijvingen. De
76-jarige Italiaanse ontwerper Carnevali liet, voordat
deelname aan de Kremer-prijs voor mensen uit de
hele wereld mogelijk werd (1973), bijna zijn
nationaliteit veränderen om mee te kunnen doen. In
1977 maakte Brian Alan met zijn lichtgewicht
vliegtuig de Gossamer Condor, dat een
vleugelspanning had van 29 meter en voorzien was
van een propeller die werd aangedreven door
pedalen, de eerste succesvolle vlucht op mankracht
van iets meer dan 1600 meter. Twee jaar later maakte
hij met een soortgelijk vliegtuig, de Gossamer
Albatross, een vlucht over het Kanaal. Aan het eind
van de 38 kilometer lange tocht zakte hij bijna in
elkaar door deze bovenmenselijke inspanning.
Geholpen door ultralichte materialen en met een
vergevorderde kennis van aerodynamica is vliegen op
mankracht vandaag de dag toch mogelijk.