logische vereniging opgericht. Het idee
dat zieh achter de façade van Fatsoen en
goede manieren een redeloos dier ver-
school, dat zieh richtte naar zijn laagste
driften, correspondeert mooi met het
beeid van de ordelijke Parijse gevels uit
Isabelle Avondrood, waarachter zieh de
meest primitieve, bloederige taferelen
afspelen en waar monsters en demonen
vrij spei hebben. Op de momenten
waarin Tardi de draad en de logica van
zijn verhaal loslaat, ontaardt Isabelle
Avondrood'm een steeds dolzinniger do-
dendans die de personages ten slotte regelrecht
naar de slagvelden voert. Ze be-
landen van de ene uitzichdoze situatie
in de andere: na de ondertekening van
het Verdrag van Versailles is weliswaar
de oorlog afgelopen, maar gaat de
nachtmerrie verder. De menselijke na-
tuur is niet voor verbetering vatbaar, dat
is de lering die we uit Tardi s verhalen
mögen trekken.
Twee projecten waar de tekenaar jaren-
lang mee worstelde, waren een bewer-
king van Reis naar het einde van de
. nacht van de door hem hoog bewon-
derde schrijver Louis-Ferdinand Céline
en Loopgravenoorlog, zijn defini-
tieve boek over de Eerste Wereldoorlog
moeten worden, dat zijn magnum opus
moest worden en meer dan tien jaar op
zieh liet wachten. Uiteindelijk ver-
scheen het in 1993.
In Loopgravenoorlog sc hetst Tardi aan de
hand van de chronologisch gerang-
schikte lotgevallen van enkele Franse
Soldaten een beeid van gruwel en zin-
loosheid. H et is, zoalsTardi in zijn voor-
woord opmerkt, een erbarmelijk collec-
tief avontuur zonder helden of hoofd-
personen, niet meer dan één anonieme
doodskreet.’ Om te voorkomen dat het
boek door de losse, anekdotische struc-
tuur zou verbrokkelen, koos Tardi voor
een strakke vorm. Elke bladzijde van
Loopgravenoorlog is op dezelfde manier
in drie even grote stroken verdeeld,
strippaginas in uniform. Op een van de
eerste platen laat Tardi het uitbreken
van de oorlog vergezeld gaan van een
bitter citaat van de schrijver Gabriel
Chevalier: ‘Mensen zijn. schapen. Dat
maakt legers en oorlogen mogelijk. Ze
sterven als slachtoffer van hun stomp-
zinnige volgzaamheid.’ Maar nadat een
kleine honderd paginas lang een stoet
van dode en verminkte slachtoffers is
voorbijgetrokken, raakt blijkbaar ook
de tekenaar zelf murw van zoveel zin-
loos lijden. Het einde van het boek is,
zeer ongebruikelijk voor Tardi, op het
randje van moralistisch.
In de schrijver Céline, van wie hij uiteindelijk
drie boeken (naast Reis naar
het einde van de nacht ook Dood op kre-
diet en Kanonnenvlees) zou illustreren,
vond Tardi een geestverwant en hij er-
kent diens invloed op zijn werk: ‘Céline
is natuurlijk een pessimist, hij gelooft
niet in de wereld. Hij vindt dat je van
mensen niets te verwachten hebt. Dat
wordt elke dag door televisie en kranten
bevestigd. Geweld en oorlog gaan altijd
over dezelfde idiote dingen. Er is geen
enkele hoop. Net als hij ben ik ervan
overtuigd dat de mens tot niets goeds in
Staat is. Zeg hem dat hij iets stoms moet
doen en hij zal het niet laten.’
De menselijke domheid is onuitputte-
lijk onderwerp en ook de Eerste Wereldoorlog
heeft Tardi, ook na Loopgravenoorlog,
nog altijd niet losgelaten.
Zijn meest recente album, een detecti-
veverhaal dat dit voorjaar verscheen,
heet niet voor niets De laatste der laat-
sten - de bijnaam waarmee de Fransen
meenden in 1918 voorgoed afscheid te
kunnen nemen van het oorlogsgeweld.
Dat optimisme wordt telkens weer gelogenstraft,
en helaas niet alleen in de
boeken van Jacques Tardi. ■
VERBORGEN VERZAMELINGEN VAN
TEYLERS MUSEUM
(TENTOONSTELUNGSZAAL)
T/M 29 AUGUSTUS 1998
Deze zomermaanden opent Teylers Museum
op grote schaal zijn verborgen
schatten in kisten en kästen. Naast de
honderden verzamelingen in het mu-
seum, wörden achter de schermen nog
tientallen collecties bewaard, vaak nog
in hun origínele ‘verpakking’. Bezoekers
openen letterlijk en figuuriijk_de velé
deuren die leiden naar honderden kun-
stenaarsbrieven, kristalmodellen, ge-
droogde grassen, vulkanische assen,
tekeningen, prenten, munten en kleur-
stoffen. Wie 214 jaar bewaart, die
heeft wat.
JACQUES TARDI
LOOPGRAVENOORLOG
1914-1918
(AQUARELLENZAAAL)
5 JUNI T/M 2 AUGUSTUS 1998
Naar aanleiding van de Haarlemse Strip-
dagen exposeert de Franse striptekenaar
Jacques Tardi:ïl946) tekeningen uit zijn
album ‘Loopgravenoorlog’ (1993). Het
verhaal is één grote aanklacht tegen de
verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog,
gebaseerd op de oorlogsherinnerin-
gen van zijn grootvader. Propagandama-
teriaal en filmfragmenten van deze oorlog
maken tevens deel uit van deze expositie.
NAAR HET LUK
HET NEDERLANDSE
DOODSPORTRET 1500-HEDEN
(TENTOONSTELUNGSZAAL)
19 September t/m 29 november 1998
Geschilderde, getekende en gegraveerde
doodsportretten, dodenmäskers, afge-
goten en gebeeldhouwde handen, post
mortem foto’s en dodep op bidprentjes.
Ze zijn te zien op de tentoonstelling over
het Nederlandse doodsportret uit de P e riode
1500-heden. Doodsbedportretten
van vorsten en andere ädel, patriciers en
geestelijken, handen van schrijvers. en
schilders. Van volwassenen en vooral van
veel kinderen.
Deze portretten geven een intrigerend
beeid van de romantische, geideali-
seerde dood en de doods-strijd, van het
lijden en het verdriet, maar ook van
macht en vroomheid in de loop der eeu-
wen.
SJOERD BUISMAN
NATURALIA (BOEKENKABINET)
T/M 20 SEPTEMBER 1998
Deze zomermaanden toont Teylers Museum
‘groeiwerken’. van kunstenaar
Sjoerd Buisman. Onderdeel van de expositie
is een onlangs geplante groeisculp-
tuur in de tuin van het museum. Het is
een werk uit de serie ‘Trees on Legs’ en
bestaat uit een linde die via ingenieuze
enttechnieken in plaäts van op een stam
op eep onderstel van vier takken Staat. Iri
het museumcafe, met uitzicht op de
boom, en het boekenkäbinet zijn vooral
werken te zien uit Sjoerd Buismans
vroege période, waarbij de groei van planten
en bomen kunstmatig wordt beïn-
vloed. Hieruit ontwikkelden zieh zijn grote
landschappelijke installaties, zoals de
lindenboog in de Haarlemmerhout.
KAREL V
(PENNING- EN MUNTENVITRINE)
T/M 2 AUGUSTUS 1998
Karel V werd in 1500 te Gent geboren. In
1506 werd hij heer van de toenmalige Ne-
derlanden. Deze bestonden in de 16de
eeuw uit zeventien staatjesf Karel
slaagde erin deze allemaal onder zijn ge-
zagte brengen. Tevens was hij koning in
Spanje en keizer van het Duitse Rijk. Aan
de hand van munten, penningen en prenten
wordt een beeld geschetstvan het le|
ven van deze keizer, die in 1555 gedesilj
lusioneerd afstanddeed van de troon.
TEYLER JUNIOR
Voor kinderen van 8 t/m 14 jaar bestaat
er sinds kort Teyier Junior. Een vrienden-
kring met Net kwartaalblad De Spiegel,
met een pasje gratis toegang tot het museum,
aanzienlijke kortingen op cursus-
sen en in de museumwinkel, en een
spannende jaarlijkse Clubdag. Wie lid wil
worden, stuurt een kaartje met naam,
leeftijd en adres naar het museum. Maak
/ 30,- over naar bankrekeningnummer
56.12.31.419 (giro bank 8238) ANB-
AMRO te Haarlem, t.n.v. Teylers Musem,
onder vermelding van ‘Teyier Junior’ + de
achternaam van het kind.
WOENSDAGMIDDAG-
ACTIVITEITEN
Elke woensdagmiddag laten kinderen
hun handen laten wapperen in het museum.
Van 2 tot 4 uur kunnen 25 jongens
en meisjes in het educatief paviljoen aan
de slàg. Alle onderwerpen uit het
museum komen aan de orde, van tekeningen
en schilderijen tot fossielen en
instrumenten. De museumlessen zijn er
voor kinderen van 8 t/m 12 jaar. Kosten
/ 10,- per keer. Het nieuwe programma
gaat 16 September van start. Van te
voren opgeven bij afd. presentatie.
tel (023-5319010).