4. De spiegeigalvanometer van
William Thomson.
© e m e i n f a f c l i d j b a r g e ft e II t
XH'Il
Dr. «Stellen,
D ir c tlo r b ei 9leal|'d'ulc I . C rtm u n g in J ïf ln , Dlilter be* diotfycn S lblerorb en í IV . Gl.
fStit 69 etlauiernben SUuflrationen.
g xm x t& ä iS x it ig ,
■®^uc£ u n b SSerlag toen © e o r g e SSejtermartn.
1 8 6 7 .
Eiders in de wereld gaat het kabelleggen door. Een concurre-
rende belangengroep onderzoekt of via Schotland, IJsland,
Groenland en Canada een alternatieve Noord-Atlantische ver-
binding mogelijk is. Cyrus Field krijgt zijn project na jaren van
voorbereiding weer op de rails. Betere kabels zijn ontworpen,
technische adviezen staan op rij, en een groot schip komt be-
schikbaar.
De Engelse constructeur Brunei, vermaard om zijn stalen brug-
gen en torens, heeft een gigantisch stalen stoomschip ge-
bouwd. Dit schip, meer dan 200 meter lang, is bestemd voor
het vervoer van landverhuizers, maar kan niet rendabel ge-
maakt worden. Onder de naam ‘Great Eastern’ zal het schip
beroemd worden als kabellegger.
DE GREAT EASTERN Na zeven jaar oponthoud gaat in 1865
het Atlantische kabelleggen weer van start. Ondanks de ge-
heel nieuwe aanpak beginnen de Problemen snel na het ver-
trek uit lerland. In ondiep water kan de ‘Great Eastern’ de be-
schadigde kabel wel weer opvissen maar na 1200 mijl
kabelleggen is de kabel, na een breuk, niet meer aan boord te
krijgen. Negen dagen wordt er ge-
vist, maar het materiaal en de
dreggen breken af onder het
enorme gewicht van de in de diep-
zee liggende kabel. De expeditie
wordt afgeblazen.
Het blijkt dat de beschermende
ijzerstrengen, aan de buitenkant
van de kabel, bros zijn; daardoor
kunnen losgebroken stukken ijzer
de isolatie beschädigen. Verbete-
ringen aan de kabel worden door-
gevoerd. Kabelafvier- en opvisme-
chanismen aan boord van de
‘Great Eastern’ worden verbeterd.
Een continue elektrische controle
op de kabel wordt ingevoerd.
Op 30 juni 1866 steekt de ‘Great
Eastern’ weer van wal. Op 13 juli
begint het kabelleggen aan de
lerse kust en op 27 juli wordt de
Amerikaanse kust bereikt. De
triomf is groot en de ‘Great Eastern’
gaat door. De kabel van
1865 wordt midden op de Atlantische
Oceaan gelokaliseerd en
vanaf een diepte van meer dan
vier kilometer weer aan boord gehaald; een prestatie op zieh.
De nieuwe kabel wordt aan het uiteinde van de oude kabel
vastgemaakt en uitgevierd. Op 7 September 1866 is de
tweede Atlantische verbinding een feit.
Een hoofdstuk in de wereldwijde telecommunicatie is afgerond.
Voor deskundigen en voor het geinteresseerde grote publiek
worden boeken, tijdschriften en kranten gevuld met verslagen
en tekeningen van dit grootse avontuur. ■
LITERATUUR
Bernard S. Finn, Submarine Telegraphy, The Grand Victorian Technology,
Science Museum, London 1973
Robert Sabine, C.E., The History and Progress o f the Electric Telegraph,
London 1869
H. Schellen, Das atlantische Kabel, Braunschweig 1867.
J.B. Quintyn, De sprang van de 19e eeuw: De Atlantische Kabel,
1854-1866, in: Sartonia, nr 50, Gent 1981.
vr i enden aan tafel: een v r i endentafel
Nieuwe aanwinst voor
Voila, de Vriendentafel Staat in Teylers Museum. Hij
oogt als een prächtige gewone tafel in de zin van vier poten en een bo-
venblad, fraai van vorm, klassieke vorm, mooi van kleurencombinatie
(diepbruin notenhout en arctisch blauw), taps toelopende poten met bo-
ven en beneden lichte uitbollingen van kunststofglas. Maar is het een gewone
klassieke tafel? Het blijkt een wondertafel te zijn, ineens modern,
terwijl hij zijn schoonheid bewaart, bij het mechanisch bewegen van een
tweede bovenblad en zijvleugels. Het bovenblad kan in zijn geheel horizontaal
omhoog, zodat er een bergruimte ontstaat tussen tafel en blad.
Dat bovenblad kan ook in lessenaarspositie worden gemanoeuvreerd,
naar voren en naar achter, waardoor er of een schrijftafel dan wel een pre-
sentatietafel ontstaat. Opzij worden lad en ’ opengetrokken en de tafel
heeft vleugels gekregen, die ook horizontaal en diagonaal uitgeklapt kunnen
worden. Ze zijn in een diep-paarse kleur uitgevoerd.
Als de tafel in zijn geheel \% uitgeklapt
heeft hij een lengte van twee meter vijf-
enzestig. In ruststand zijn de afmetin-
gen 75 bij 160 centimeter. De tafel is
voorzien van wieltjes met blokkering,
zodat transporteren zeergoed mogelijk
en gemakkelijk is.
De Vriendentafel was allang een wens:
een tafel te bezitten, die representatief
is voor het gebruik door de Vrienden van
Teylers Museum, bij jaarvergaderingen,
manifestaties, exposities e.d. Op de tafel
kan allerlei informatie betreffende
het museum en de Stichting Vrienden
op leesbare wijze uitgestald worden.
De Vriendentafel is niet alleen een ge-
bruiksmeubel, maar ook een museum-
stuk op zieh door vormgeving, construct
s en perfecte uitvoering.
In het begin van dit jaar kregen de Am-
sterdamse kunstenaars Sander de Bok
en Jampie McMahon (van lers-Ameri-
kaanse oorsprong) de opdracht van het
bestuur van de stichting Vrienden van
Teylers Museum een tafel te ontwerpen,
die moest voldoen aan de volgende eisen.
Hij moest een aanwinst zijn voor
het museum, gemakkelijk verplaats-
baar, op een betrekkelijk klein oppervlak
veel werkruimte verschaffen, op-
bergladen bezitten, representatief zijn
voor de Vrienden, aan de ene kant klas-
siek voor het oudste museum en aan de
andere kant toch modern, passend bij
de nieuwe vleugel.
Het tweetal, beiden de Rietveld-akade-
mie (beeldhouwen, schilderen) achter
de rüg en De Bok nog een opleiding op
de Meubelmakersvakschool, ontwierp
de tafel naar het model van een archi-
tecten-/tekentafel uit de Napoleontische
tijd, maar wel gebruik makend van
de modernste technische Siddelen
voor de uitklapfuncties. Zo zijn de stalen
elevatiebuizen in de poten verwerkt.
Het duo heeft zieh eerst goed geinfor-
meerd middels een uitgebreide rond-
gang door het museum. Daar ontstond
ook het idee om de poten van glazen on-
derbrekingen te voorzien, zoals de
grote elektriceermachine glazen poten
heeft. De Bok en McMahon hadden bo-
vendien enkele jaren expositie-ervaring
in hun bagage, omdat zij de technische
verzorging hebben van de tentoonstel-
lingen in Galerie de Appel in Amsterdam.
Hun atelier is gevestigd in het eeuwen-
oude pakhuis Wilhelmina aan de Oostehet
n ise in
lijke Handelskade, zodat ze daar ook
werken in een historische omgeving,
waar vroeger allerlei handelswaar, ook
meubelen, werd opgeslagen en geres-
taureerd. Het tweetal heeft met veel
plezier aan de opdracht gewerkt. Het lag
ook in deaBn van hun werkmethode:
complete interieurs en meubels ontwerpen
voor particulieren en bedrijven en
deze dan zelf ook ambachtelijk maken.
In dit geval van de Vriendentafel kwam
als moeHijkheidsfactor de constructie
van alle bewegende delen van de tafel
aan de orde. Door de complete verras-
sing, die de tafel biedt: normaal een gewone
tafelllmaar allengs door allerlei
[TEYLERSl
truejes toe te passen een wondertafel,
noemen De Bok en McMahon hun cre-
atie liefkozend een circustafel.
Hun eerste opdracht was trouwens ook
een tafel, een van twaalf meter lang.
Die werd in het atelier in delen vervaar-
digd en ter plaatse neergezet. Maar het
‘bouwen’ van deze Vriendentafel was
een aparte uitdaging. De tafel zal bij
alle bijzondere gebeurtenissen in het
museum te bewondereh zijn. ■ Foto: M. Zegel