1
w%.
123 IL IC IS PA R A G U A Y EN S IS HISTORIA.
nimc prctiimi multo csl ouciiim. Homo Inijns potus nmatis qiioti-
(lic imciain consiimcre cxistìmatur. Qui scdiilo in labore versalur
singulis diebus quatiior arrobas ad diiodccim ct plurcs polest
colligcrc.
Ilio vero aosllmalior species non nimis contcrciida csl in
piitvcrcm, cnm deinde lolla guslum odorcmque salcant celerrimo
nmitlero; nani C a a -m ir i co cst niclinr, quo magis composita
csl parvis pnrliculis foliorum inter se pnribiis. Herba ita adparata
odorem sp'argit siinvissiinmu, sapor aulcm acerbi quid liabct
alquo me illam dclibanlcm cominonifecit saporis thcae icnis quam
offerì Mcntha piperila. DouniTZiiaKEBUS , cui inprimis copiosas
de pianta itla dcbcimis adnotatioiics; odorem saporcniqiie multo
dicit lìcri nieliorcni, addita corta copia foliornm ci corlicis fruc-
tmim quos proferì frutox (G u n b i rn -m i r i) ; qiinm suspicor spccicni
esse quandnm Eugeniao vel Myrciae. Ut cxamiiient mcixatorcs (heno
Poragiiaycnsis bonitatem, pnrvam ejus miiltitiidincm in palma ini-
ponimt Inquc illam inflant- Majori ejus parte avolniite, caai ut-
pole nimis lostam idenqtio oplimis orbalam viribiis ccnscnt minor
is ; magna vero parte propier ponderosas pnrtieiilas, quas conti-
net, in manu relicta, imiltum illa acslimalnr. Hnuritnr tbcn Pn-
raguaycnsis aul nulla re adjecta, nùi'saccharo condita, illud faciunt
homines de plebe el Indiani, hoc nobiliorcs ct qui sunt o gente
Hispanorum oriundi; quo calidior en jucundior bis gcnllbus, ita
ut cx Europa advcnae moris ignari adusta his dcliciis iabia male
accipiant, Diverso mudo bibunt infusum liujus thcae modo c cormt
bovis, modo e patera fncla c fructu Ciicurbilae Lagenariae aul Cres-
cenliac Cuietae-, homines nobiliorcs utuntur pntcris argento belle
clegantcrquc exornaiis*). Ejusmodi scutellac potionis, quas vulgo
Brasilienses nomine C u ia oppcllani, in Bonaria vocantur M a le ,
linde potus ipsc nonicn duxit Y e rb a de M a té. Solcnt thcae quaii-
luin implct cochlear cibarium, injlcerc in paleram, quae sex fcre
vcl odo conlinel scutellas, cx quibus apud nos liauritiir calda Arabica,
delude infundcrc aliquantum aquae frigidac cl si qiils vult
rcddere cam dulccai, simul saccliariim. ,.Erva“ non semel solum
seJ bis aut ter aqua ealida infusa poliim pracbcl. Foliis liquore lur-
gcsconiibus, vnsculuin aqua fervidissima implctur, quo facto thca
est adparata, quae non bibiliir, sed per calainum (B o m b ll la ) , cui
lino adhacrci coliiin globosum, cxsorbcliir, ne fnisiiila quae naiaiil
iu infuso una dcgliiliantur. Hac fistula homines humiliorcs naiu
utuntur lignea aul facia c valida festuca vcl àrundiiic; apud nobiliorcs
opere vimineo est ornata aul mero argento composita.
In ampliori socictatc vasctiliim iheac implctiim circumfcrinr ex ordine,
singuli bibunt vcl sorbent cx cadcm fistula ncque cxìguum
viri cxistimant gratae benevolcntiac documcntum, si illis fcmina
porrigit a siiavi ipsiiis ore arundineni. Tbeac non nunquam ad-
misccri solct succiis mali aurantii vel citrei, id quod suavissimum
esse expcrius sum. In circiilìs politiorum hominum hodic singulis
fisliilae vilrcac pracbcri coeplac sunl.
Dobritzhokerls adnolnt qui Indiani nimis immodico fruanlur
ilio pulii, in eorum slomacliis similes formar! globos bczoariicos,
nlqiic uti constai in ccrvis, rnpicapris, guanaco aiiìsqiic bcstlis ru-
niinantibus. Tlica ubi csl frigida fncla ac diuiiiis supra foiiis con-
stitit, nigrcscit cvaditquc noxia.
15,000,000 libras quotaonis a 10,000,000 honiiiiibus bibi prae-
sunilc.
*) Vnsn, quae buie usui inscrviuDt delineata idveliis io Ilookor Lou-
doii Journ. of Boinny 1. (1842.) t. 2. et in Page libro laudato (La
Piata etc., 1859.) p. 227.
124
Hiijus llioao vires quas excrccl in organi ;i corporis liumani,
mullao qiiidcni siiut comparandao cum iilis qnno apparent
in genuina llicn sinica aut putti Coffeae arabicae, quac omnes
principio C u f f c ìn a c polloni in nostra Ilice quoque obviao; noquo
spcctaiu est indignum, qui pupilli babiieiit in diversis terrac rcgio-
nibns, qui diversissima sint conilitioiie nc ilivorsissiinis moribus,
ilLos nìliilosccius convenire in iilcndis bis rebus, quao organismiim oo-
dcm modo afnciunt, licct o divcrsissimis orianliir plantarum faiiiiliis.
Primuin igUiir miiinadvcrtomliim c s l, thcam Paragiinycnscm
pariier alqiie alia principia incitanlia, uti opium, pro natura siii-
giiloriim hominum ac copia qua hauritur vario modo afllccrc corpus.
Homines torpidi cl langiieiitcs cxcltanlur illa ot omnia viiae
momento acecleraiilur; contra qui cxtrucli sunt nervoriim systc-
malc ndmodiiin mobili nc niiiiis facile iiTiiantiir, tranquilliores
fiiint eoriimqiio nctiunes organicao cxaeqiiaiitiir magis, quiii adeo
consnpiiintur quasi et ad somniim InvitantHr. Quod idem cousiat
aniinailverli in thea sinica, quac cum nliis voi exiguo liaiislu facial
insomnia, nliis cst necessaria nc somniis quieto privcnttir.
In universum videtur .«tatiiendum, iheac ¡Ili levo ¡tiesse quod
ñervos excitct prìucipiiiin, quod inprimis inoderatiir nctionem cutis
ct Iciicin proferì siidorcm. Bcnum quoque nctioiios crigil thea
Paraguayensis, ac non vulicmciUiiis aut sncpiiis huiisin ndjuvat
alvimi. Ad rcdintcgrandas vires nimia corporis mutiono dcfniiga-
las et sitili) scdandnm cnlidis diebus praecipiic infusum frigidum
cullaudatur, quo sacpenumero utuntur Indiani in ilineribiis haud
raro molestissiinis, mi illi qui in Pcruvia habitant Indiani ct nd
Diiiiicn Amazonum friiuntur Erythroxylo Coca (in quo mipcr cl.
XiEB.AXX novum a lca lo id eu inC 0 cain a in , dclexit). Quod de hac
herba praedicatur, famcm sopire, id iioiimilli quoque de nostro
polli paraguariensi laililant.
Jara de clicmica constiliitione pauca offeramus. Primus in
cam investigavii F. B. TaojisisDOa«-, 1SS6 (Annalen der Pharmacic,
XVHI. p. 89). Postea cl. J . Stenuouse demonstravit (a . 1843. in
Anual, d. Chemie u. Pharmacic, XLV. p. 3 6 8 ), idem priiicipiiim
alcaloideiim cui Coffeae cl Theac virtus principalis deboliir, ideo
C 0 ff c in a aut T li c i n a appcllalum (qiiod fralcr incus Tiieodobus e
pasta Guafaim ellichnm G u a r a n i i ia vocavcrat), thcae parngua-
ricnsì subesse. Ulteriora proiuleruut cl. Rociileder (1818. 1. c.
LXVI. p. 39) ct Lenocle (1850. in Journal de Pliarmnc. cl de
Chinile, Sor. III. T. XVIII. p. 1 99), molo tamcn Psoraleam glan-
dulosam L . prò slirpe maire praedicans.
Alioe stirpes congéneres: I le x Iheesans, dìurelica, sorbilis,
domestica, pseiidolhea, medica, conocarpa et Villaresia mucronata,
quae in Brasilia nomino C o n g o n h a aut G o n g o n h a coii-
fuiidiinlur, et virlule et iisu verae J . paraguariensi similes nut
pares codcm principio pollerc vidciiliir dignac, in quas arto che-
mica iillcrius invcsligetur.
DE USU AI.IARUM STIRPIUM
cx Ills, quos Reissek nostcr traclavU, ordìnibus pauca solum
nolamla liabco. Celaslrincarum et Ilìcincarum quoriiindam lignum
firmum, subtile, tenax pro lornntoriiin operibus minoribus commeii-
datur. Nigro ct fusco tingendo llices qiincilam cl Condalia in-
féctoria inscrviuiit. Zizyphi Joazeiro drupas pcciidibiis gratum
pubiilum cedere, jam cl. Reissek supra ndnotavil, de pliysiogiiomia
Rliamncariim verba facicns. Zizyplpts Jujuba solcrler cullo Juju-
bns proferì iis ex India orientali non igiiobiliorcs. Discarìae f'e~
brifugac cxlrnctum c corticc paratimi ainnriim, toniciiin, fcbrifu-
giim, in moicstii.s digcstionis ct in fcbri icrlimia a medicis Rio
Grandensibits siimmnpcrc collaudaliir. Cfr. Mariii Sysl. mal. med.
Y'cg. Brasiliensis. Mabtius.
l.Mnyt,-mis«ciiUuis:iila.i.iiii. “-MA s. v M nxyudonta.s 4.M liuirida s. .S,.\l nv-mitlinplixlla. s. G.Mmanodonln.s. 7M castiuieartonnis s 8 ilbasidenlnUv. a 9..\l.tnuualn. s lO.iirignla.
II.Milidlolia.n,l,,a KMrooioriaiUarfefiaU». «.M.BonHa.s U M gW u s c c n s .s b.l 15 M salicifolia. s. lli.M.saiiwdacfonuis. s. 17 JLcvonyiuoidcs. a. a b.i.
I l
i l
H I" I