••••HL'L I'
¿ I Ü ' ; . '
X I , I I PR O L E G O M E N A .
t u r ; ideoque In Laponia super Pinum sylvcslrem adscendit BcUila, qua; in Uehct i a Pinis subjetla
m a i i c L ' .
I m m i m i i i o caloris, ex qua pendei plantanim silos in dcclivitalc monl lum , n o n eadem rcpcrilur
ti siiperlkie lerrre usque ad alliludinpm i5oo et 2000 hexapodarum, cura in zona icquinocliali,
t u r n in zona temperata. Etenim sub circulo ícqualoriali, inler 5oo et 1000 li., ca regione qua suspensa?
sunt nubes a littoriim habilatoribus visa, mullo Icnüus, quam supcrius aul infra, dccrescil
l e m p e r i c s : u n d e lit, ut in ¡ugis Andium et ubivis in monlaiiis plag» aquiiioclialis, zona illa, quam
coloni Hispano-Americani, Icmpcrolam vacant, spat ium majus occupct , qnam si calor eadci u ratiunc
i m m i n u e r e t u r . Cu)us rei causara in forma quidem Andium nul lam repcrics ; n a m lalissime protensa?
p l a n i l i c s ' montaníE, quaj radios solares repcrculiontcs aorem calefaciunl, non nisi altitudine 1200—
i 4 ü o hex. iiiveniuntur;
Zona xqualorialis Zuna lei iipcrata.
1«.
¿.,(.„„.,1 C.I
0 - UL -
. . . 4",5
. . . 6«,5
. . . 5-,5
la- . . . 7-
. . . 5",a
. . . 4«,6
5oo s '
loan .3.5"
7°
—o",a
iSo» —4,B
3000
aSoo i',5
Si imrainuUo caloris zonre tórrida?, a littore mai-is Anlillarum usque ad aititudinem 5oo hexapod
a n i m , ponat i i r = ion , invenies imminulionem temperici acris inler üoo el 1000 b. = 28; inler
1000 ct i5oo h . = 6 4 ; iiitfr i5oo el 2000 li. = 85" ; inler 2000 el aSoo h. = 78- De niiraeris
abstilutis aliqiianlum dubilari polest, (diRinlc enira est dictu, ulruni altiUnlini looo hexapodarum
r e s p o n d e a t calor medius 18° vel 17°) : rallo lamen, quam , in regione inferiori n u b i um, lenipcries
seqiiilin- almosphoera; cum alliludine decrescons , incerta esse nequit.
E x iis, <[ua! adirne exposuimus de conslilulione almosphrerica monlanx regionis , círculo cTqnatoriali
et Iropicis subjectae, palebii quantopcre erravcrinl, qiii temperiem urbis Quito (>492 bex.)
vel Sancire Fidei Bogtilensiiim (I365 hex.) ve) TOIUCEE Mexicanoinun (r38o liex.) cum Galliíc moridionalis
et Ilalia? cixlo lemporalo compara v e r u n i . Na m calor me<lius annuus quantumlibet idem sit,
V. e. i 4 ° — , lamen dislribulio caloris per diversas anni lempeslales vehementer differì Temperies
m e d i a mensium hyenialium Massilire vel Burdigalpc 6°—7° est : mensium oesiivorum 21°—22°, Contra
Quili perexigua lempeslalum diversilas deprehcndi lur , quandoquidem ihcrmomclrum fm- loluni
p e r annnm inlerdiu r6°—17», noctu 9'—io° notai. Ubicunque enim in zona temperata Europ.-e calor
mediu:! animus ad 10° descendi t , qui sub a!(]uatore altitudini 1700 Ucxapodarum respondcl, temper
i e s mensi s calidissimi non eril infra ig». Et quomadmodum inler Iropicos, alliludine iGoo—1700
h e x a p o d a r u m , pennult» arbores frugifera Europae , nulla anni tempestale, satis nanciscuntur cal
o r i s , ut fruclus maliirari queant, eodem modo arbores planitiei alla; montana; Quilensis , in loca
plana zonoe Icmperatoe translata;, licet calor medius annuus idem sil, ibi ejusmotü hyberno gehi
a Ilici un i u r , quale iiunquam in patria tolera v e r u n i . Tametsi hic non nisi de differentia temperîei
egimus , ment ione nulla facta , c u m de exlinclione tuminis in summis Andibus 75 m i n o r e ' , quam
' Itilcrdiim ct in Helvetia septentrion al i apparel Bornia albaalt. 85o hex. (ul prope Stock bod en ct Cliiamiinl),se<l copiosius
non nisi infra terni in um Cerasi provenil, all. 45o li. {Wuhtmh. JI el,-, p. xi.vii ri p. 177, ) Quu raagis miraudum , in suinmjs
jugis Cauraii,all. 1000-1:00 h., Bclulam nomora cITorniare.
• Ilnmh. Ois. AUnn. T. ¡, p. i36—138.
• Ham/.. , Essa! polii, sur ¡a Ao«^. Espugni, T. [. p. /,,. T. ¡I, p. iSj.
' Ili., Géogr. des Piwitts, p. io5.
P n O L E G O E N A. XLI I I
i n locis plañís, limi de pressione baromelrica atmospliicra?, qure lanlam vim babel in cxhalalione
cutanea plantanim, clin cfTormatione vasorum excrelionis.
Sub zona ajquinocllali Yilis, ex Hispauia ad Cumana: lillora aliala, tolum per annum fnictibus
cgregiis oneratur, quamquam sub ccelo fervent i s s imo . Olea contra in temperalis regni Quilensis ad
Qucrcus procerllalem assurgens , semper slerilis m a n e l .Na m singute stirpes, quo florifera; vel fructifera?
ad s ummu m incremeulum pervenianl, pro indole sua, peculiarem ' quicque dislribntlonem
n a g i t a n l caloris, quo molus sursum labeutis succi vel indletnr , vel rclardelur. Habes h k qua? pro
c e r i o exploravi de temperie uliiissimis planlis necessaria, mi.wsve a calore medu) annuo , «luam a
calore medio roslivo, pen.lente, Tarn ineequalis enim est dislribulio caloris per diversas ann, lempeslales
, ul ultra paral lelum 48° - > t empe r i e s medi a annua nequaquam decrescat eadem
rat ion e ae summa lemperierum omnium eorum mensium, ciuoruni calor medius supra punclum
congclaüonis adscendit. Est enim ea summa ;
Lat. 46°.i2' Gcnevre ii 6 ' quum cai. med. an. 9°,6.
4G°.3o' llosp. Sancii Golhardi. 29° —o%9.
59»,5i' Upsalia; 82°
63".5o' Umea; 62° H-o",7-
68°.3o' Enonle.kisiis 4^° —2%8.
71°. o' Cap Nor d • o' .
Constai ajstales mul t o calidiores esse Upsalire, quam Edinburgi , ubi cccltim sa;pc nubilum,
licet calor medius annuius ambarum urbium sii ralione 4°.3 : 8",8. Eo.lcm modo !n exirenia ora
Norwegia;, propter Promonlorium Septentrional e Insula? Mageroensis, rupes rarissima h e rba vestila?
sunt ; quum contra Enontckisiis LaponicC, u1)i altitudine 22G hexapodarum , calor medius annuus
f e r e 3° minor i-eperitur, et ubi asíales fervidiores hyemes excipiimt incredibili gela infestas, inven
i a n t u r , leste Leopoldo de Buch, frimienla, horli pomiferi, terra liete frondescens. Easdem ob
causas nivium perennium limes in Promontorio seplenlrionali Korwcgia; 200 hex. magis descendil
versus planiliem , quam in media terra continenli, Enonlekisiis, ubi ieslivum cct lum sudum atque
s e r e n um est. Ponam hic quam plani®, sub diversis aonis cult®, l empe rkm requirunt.
Tlirobroma Catrto Hagilal aercni udum, cailuni sispc irjbilum , temp. nied. annuam ai)"—ai' ncc infra.
InJieoJ'ra. maximi provci.ius calore meet. ann. ì8°-25" ; liaiul infcllcitcr colilur ubi lemperics incd. ann.
,6'—14°.5 est, ut lai. 4i"—43' f
Wiun. Varíelas, a colonis Hispano-Ainericanisi'tooHo-i/u/'/o« «lii-la, rniolii magno clongalo, incolarum America
srnuinoctialis pracipuuiu pt pricslaniissinium alimcnium, rcquiril calorcni nied. ann. aS'—a3'; ncque fruclus
, ubi temperies iii.üt. <iesccndil ad ao». Musa Camhm colilur
zona lomperala. Cancro próxima, usque ad lai. 3o™—35',
luros dal (lai- o»—lO") ulira" alliludinem
n proveiuu inler iropicos ullra ali. 900 b
calore medio annuo 21°—19°.
Sacchanim offdnnlc lailissinie provcniucmpcric mcd. ann. 28'—23« ; minor.' proventu in ipsa Mina temperata usquc
ad parallelos 35» ct 30' i , calore roed. ann. ni>—19-,5. in/onaaquinocliali, cum in monlibusNovograi.aicnsibus,
propcurbcm Guaduas, all. Bgo ti., turn in jugis Mcxicanis propc Convallcm Sancii Jacobi ci urbcm Irapuatum,
ullra alt. 900 li., Saccliarum ab indigcnis fclicilcr tolitur.
Cof/ca araiica, pianta subalpina, ralorc med. ann. cgelsy'—iS-.Lxlisslmc viget inler Iropicos,lai. 0"—io% locis
excclsis , inicr aoo—Soo li., temperie media ai"—21°.
GOIOI-mmbarbadcnsc, G. bireutum, G. religiosura , llagiiani calorcm mod. ann. aS'-so". G. lierbaccum eiiam
colilur non sine provenlu , in zona lemp>;rala, usque ad tal. l,o' ct ultra, ubirunq 11 e temperies med. annua non infra
,8"—iG», liycinalis non infra 9»—S', cesli\ a non ùifra 24°—a3° descendil. In plaga aiquinocliali Gossj-pium usquc
ad alL 700 liex, vidimus.
' Sir IlumpUry Davy in egre|ÌQ opere Elaiimis 0/.•Isrirullnrul Cliemislry, i8i4. P- :
• JlumiMl, Oís. Asir. T.I, p. 333. hl, Essai sur Ir ¡Vr-ih/ur, T. ì, p. 371. T. Il, ¡