•DE BRASILIAE PLANTIS OLEIFERIS A D N O T A T IO ^ ;'
Oleata curopaeam ip imperii. Brasiliopsis proyinfiiis anslrn-
lioribus commode coli expcr^um est, s,ed parum diligentia© impcnditur
stirpis utilissimae culturae, quìa antiquae industriaó frnctns facilius
commercio e patria importatur quam in colonia novae db imtio
expcctatur. Brasilia ideo jtam: oleum, ojivarum (A z e i t e Ipsitanice
kcit' iS,px<)v dictum) quam olivas (A z e i t on a s ) , quòrum tres
vàrietates, Á. o r i lS iia r ia , v e r d e a l et c o r d ó v e z a proe áliis
distinguuntur, aceto aut aqua salina ( S a lm o u r a ) conditas ex
Epropa aliata rocipit. De arboris cultura igitur inobis non agendum.
Quge. jn Lusitania pripye saeculo de bao re acta sin,t. docent libri
auctoritatc R. Academiae Ulissiponcnsis editi : Joño Ant. D alla Bella
sobre a Cultura das Oliveiras cm Portugal, (Edic. seg. accrescen-
tada por Scb. Franc, de Mendo Trigozo) et Memorias sobre o-
pjodo de aperfeicoar a manufactura do Azeite em Portugal.
Ratutn autcni videtur stirpes .oleíferas in Brasilia .sponto aut
accedente :cj4tura nas,centes breyiter commemorare, alias simul
notando dignas quae introduccrentur. Innúmeras allt impérium,
praeter usitaias; quas igitur naturae'- curiosis explo.randas com-
mendamus. Agitur hoc loco de Oléis pinguibus, quae vegetabilia
diversissimorum ordinum coquunt aut in toto fructu düt in sarco-
carpio aut in semine. Aliis quoque in sUrpium partibus, radice,
cprtice, fö}iis rei. olea sedent, quae negligimusj quia aut minore
copia adsunt aut non simplici pressione sed artifitipsius cliciuntur.
Haec autem olea pinguia, quae- facili negotio et large exprimuntur
summopere yaria se praebent indole tam chemica quam pliysica et
connubio ,cum aliis materiis (oleo aetherco, resina, emulsino r.cL) ;
alia unguinosa, epusistentia et liquatigne diversa, alia Huida et limpida.
Omnium oléorum pinguium pars solida (iìrmula) constat
s tip in o p.t margarino (acidis stearinico et margarinico quae Gly-
cerino nupta sugi) ; limpida pars constituitijF aUJ Oleino (Wähler),
quod tempore siccescit, aut Elaeino, quod non siccesclt. Semina aut
fructus quae amygdaliha nuncupamus cum aqua triturata lac vegetabile
s. emulsivum praebent, cui, nisi aliae materiae noxiae simul
adsint, vis nutritiva emolliens et involvens inest. UpuS pro’'alimento,
sapone, r e lucernaria, unctione, in medicina; Brasilia vero
tam magna oleorum pinguium opulentia pollct ut quantum necessitas
et usus exigant facile succurrat, id quod insequens elcnchus probabit.
P auiae.
Oenocarpus distichus Mart. (B a c a b a d e A z e i t e .)
Qfnocprpus Bacala M., 0. minor M., et O. Batauá M.
suppeditant pressione O l e p ¿ e B a c a b a et cogt,iön§ pollini.
Euterpe oler acca M. et E. eduli$ M. Brasilicnsibus Ass
a i . Potio e fructibus coctis oleosas partes cpnlinet.
Mauri lia flexuosa L. M i r i t i , M u r i t i (pt M. vinifera
M., B u r i t i , B r u t i ) . Oleum e carne fructus expressum.
ElaeisguineensisL. 0 1 c o d e P a lm a , d e D en té (D en d é).
Huius palmae summa vis in Africa inter Cabo de Palma et
fluvii Quorra ostia provenit. Drupae maturae de arbore defluae
in carne ét in semine oleum continent quod aut pressione aut
codione clicitum summa copia per orbem commercio devchitur. Ab
Aethiopibus in Brasiliani orientalem transplantata est et passim,'
rarius tarnen, quasi efferata invenitur. Regio autem. aequatorialis
depressa húmida ejus incremento prae aliis videtur idonea; igitur
fructuum recentium ex Africa advectorum disscminationcm per
aestuaria maximorum fluviorum Amazonas et Tocantins commendo,
quorum fèlicem proventum Elaeis melanococcae, specioi summopere
affinis, in illis terris spontancac, praesenlia teslatur. Oleum illud
guineense colore flavo, odore Yiolarùm jam antiquis Acthiopiac populis
notum erat atquo prò salutari un,ctione totius corporis decantatimi.
(Cfr.. Herodot. HI. 28.)
Temperatura 27° Cols. liquidum est ; vetustum, quod facile
ranccscit, graduimi 36 C. calore liquidationom subit.
Constituitur àdipe sqlidpv albo, palmitino,¡- flUftd ex acidi pal-
miiinici et glycerint connubio o ritu r, porro elaeino e t margarino.
Pro fabricondis saponi bus et candelis usurpa tur.
Elaeis melanococca Gaertn. 0 1 éo d o-.Caiau é. Caro fructus
et semen oleifera ; ususj omnino cuti praecedentis.
. Cocos nueifera L . O l e o de C o c o . Semen o'léiferum.
In Brasiliae oricntalis regionibus maritimis, ubi arbor passim
abundat, e nucleo cocto seminis exprimitur .Oleum cocois. Calore
20° Cels. liquidum est. Constat adipe (gocmO: Brandes, sub temperatura
15° C. solido) et parte fluida, quae Efaeinum sistit. Sa-
ponillcatione cocini acidum cocinicum (2 7 C 54 H 4 0 ) oritur.
Oleum cocó.is ad sapones natricos usurpatur. De Cócini indole
inter Chemicos .ambigitur.. Sunt, qui non pro acido sui generis
habent sed pro mixto ex yariis: acido palmitinicp, myristinico,
caproninico etc. Item Margarinum mixturam esse Steanni et Pal-
mitini cl. IIeintz perhibet.
Còcos schisophylla M. O lè ò d e B u tid .
Syagrus botryophora M. O l e ó 'd e P a t i , d e B atipTii ta .
Diplolhemium caudescens M. et D. mariUmum M. O le o
d e B u r i , de C o c o de p r a i a .
Attalea compia M. O leo.; d:e P i n d o v a v. d e I n d a i a -
a,cd, .y. Ijf d a i a - aqó»
Attalea humilis M, 0 ijep d e I n d a i a .
Attalea speciosa M. O le o de O a u a s s ii.
Maximiliana regia M. Olp.O d ’In a jia .v. d ’A n a j a . ,
Acrocomia sclerocarpa M. O le o d e C o c p d e c a t a r r h o4
’v . t c . b a b B . "
Guìlielma speciosa M. O le o de P iip u n h a .
Aslrocaryum Apri M., A. Munimuru M., A- Wacumà M.
A. volgare M. et alia: 0 le ip ^ f^A y r i, d e M u r u m a n i , de
T u c u m a (d o T u c um a z e I ro ) " e tc .
Bactris Marajà M ., B. Munbdca M. et aliae: Ó le o de
M a r a j a , de M u n b a c a .
E Cocoinarum tribù omnes in semine oleum continent.
Myristicaceae.
Myrislica surinamensisRoland. S eb o et o l e o d e U cu iib a .
Myristica sebifera Sto. S e b o d e C ix i v. de Ui§p c u ru a .
Myrislica plalysperma Spruce, S e b o d e U ij;é v. de
U i x i - p u c u , ,
Myristica Bicuhyba Schott et M. officinalis M. S e b o et
O l e o s e B ic u h y b a (Vic lfiifa a ) v. de N h u tin g a .
L auraceae.
Ber sed gratissima Gaertn. O le o d ’A v a c a te .
'Nectandra?~Buchury major et minor Meissn. O le o de
P eciKiu|ii|n.
Lauraceae qiiàm plurimae largiuntur fructibus oleum, plus
minus, aromaticum, et sebum. O le o de T am a q u à r é prae aliis
decantatum ulteriori examini commcndatur. — Inter Lauraceas Indine
oricntalis, quae in Brasiliam introduci merentur ob sebum
fructus utilissimum, nominamus Tetrantheram laurifoliam Jacq. et
Cylicodaphnen sebiferam Bl. De priore, quae TangkaliakdicUur, adeas
Yan Gorkum in TfatUurkundig Tijdschrift vo'or'Ncdcrlandsch IndiS
XVIII. (1859) p. 410. ct Cì'démans. in Archiv, nderland. des
Sciences II. (1867) p. 256. Una àrbor 7000 fructus maturat, matc-
riem 100 candelarum, pondere 40 grm. Baccae aqua fervida superfusae
in vase bene clauso ibidem, tcnentur dum aqua refrixeril ; detracta
lune carne semina sole exsiccata in mortario contusa :et calide expressa
largiuntur matcriàó afliposae.
Simili ratione o seminibus Lauraccarum brnsilicnsium, quae
fructuum copia'eminent, olea varia elici possunt. Sunt species, quae
e fructus pulpa siccata et expressa 10-—12 partes ponderis olei pin-
guis pressione largiuntur.; aliae in nucleis oleum praebent aro-
mate nuptum. Colonis naturae curiòsis culturam hucusque neglectam
commendamus.
Sesameae.
Sesamum orientale. L . .O leo de G e r g e l im , J e rx .e liin
v. G in g i l i . Piànta antiquitus .in Acgypto et India culta in Brasiliam
introducta in seminibus ponderis offert;;dlei mitis, quod
usui culinari, cosmetico et lùceiùario convenit.
V erbenaceae,
Vitex montevidensis Cham. ' O le o de T a r u m a (Taruma
guaranicc = oliva), aut d e S om a r a d e T o u ro (in prov. austra-
Aegiphila fiuminensis Veli. (Aeg. oleifera Casaretto).
Aegiphila cuspidata Mari.
Aegiphtta obducta -Veli.
Magnam 'copiàm' druparum hae stirpes quotannis maturant,
quae aqua fervida superfusàe, fjmc'sdle aut leni 'igne siccatae et
contusae preio oleum ungùinosum largiuntur prò lampadibus ido-
neum; et sunt, qui ilio ddloribus- àrtuum mederi posse perhibcant.
Sapotaceae.
Lucuma mammosa Gaertn. f. et aline quam plurimae in semine
oleo pollent.— Pianta Celebris butyrum vegetabile (Shea-Galam-
Bambara-aut Bambuc- Butter) praebens Bulyrospermum Parhii
Kotschy (Planine Tinneanae tab. YIII. B.) ex Africa tropica,
Bassia bulyracea et latifolia Roxb. et India orientali-transplantari
merentur.
Africanum illud sebum, Oleum Tschuri quoque dictum, primo
rubet mox albescit, Consistentia unguinosa sub calore 21 grad.
liquescit. E Stearino et Palmitino praecipue constare videtur. -
Compositae.
Helianthus annuus L. O le o d e g i r asd;l|i! In prov. austra-
libus colitur ; sed aeque ac Madia sativa Mol., pianta oleifera
Ghilensis, indigenas vix antccellit. .
C ucurbit ace ae (introductae).
. Cucurbita Pepo L . OijT^o de A b o b r e i r a y., d o 'J u r u m d .
Cucurbita Cilrullus L . ( Cucumis Ser.) O le o de J a ed
(i. e. baccae dulcis) v. do M c ia n c ia .
Fenilica cordi/olia Sto., stirps Brasilicnsis, et aliae affines,
tupice N h a n d i r o b a i. c. olei pianta. Oleum amarum medi:
tinaie et in lucernis. F a v a s d e S. Ig n a c io incolis.
Rosaceae.
Prunus sphaerocarpa Sto. O le o d a G in g e i r a da t e r r a .
Amygdalus Persica L . (culla ). O le o do P e s s e g u e i r o ,
Couepiae species. O le o de U iti.
Combretaceae.
Términalia Calappa I . (introducta). S eb o de C a ta p p a .
L eguuinosae.
Arachis hypogaea L. À z e i tè d e M a n d o h î , d eM u n d u b ig®
d’Am ond o i m. Semen 50 p. G. olèi pinguis co ntinet, quod inter
Indiae'oricntalis populos usu est frequentissimo, Anglis Katjang-Oil,
i. e. fabarum (malaice) oleum dictum. TnlBrifahiu et Gallia magna
seminum copia exprimitur; 'oleo olivarum slmile, sed facile ran-
cescit. Coloro oleo amygdalaruni convenit, ódoré est fàbacèo. In
saponibus fabricondis et pro amurca inservit.: f •
Dipleryx odorata et D. letraphylla Spruce. 0 1 e o .d e
C um n rd , v. .die'iFava de T o n c a .
Bipteryx a /a teVog: J h le o d e C u m a r u - r a n a v. d eB a r ii.
Mobingeae.
Moringa pterygosperma Gaertn. (introducta). Semina nuces
Behen, glandes unguentariae v. Balani myristicae dieta suppeditant
OJe.o d e Ben. .
Hoc oleum rubeo-flavidlim, inodorum, mite, dulciusculum,
crassum, frigore adipem granulosum deponit. Sero rancescit, quam
ob causam olea actherea ei admiscentur, ut aroma diutius persistât.
Varias materies (Moringinum, Boheninum, Beninum) una cum
Elaeino et Palmitino chemici in hòc oleo distinguant.
Myrtaceae.
Berthollelia excelsa Humb., tupice': N ia . Brasiliensibus
C a s ta uh a do P a r a . Partes 100 nucleorum contusorum nobis
iargitae sunt 56 olei limpidi, quod 74 Elaeini et 26 Stentini continebat.
Lecythides complures' pariter oleosa semina praebent.
Malvaceae.
- Gossypiüm religiosum L. (vitifolium Lam.), G. barbadense
L. (vitifolium Cav.) et aliae species. Am in id tupice, A lg o d o e i r o
lusit.. Oleum e seminibus exprcssum -ad lucernas et iilinièndàsl
machinas. Frequens’Kujus olei usus nostris diebus valet, ita qiii-
dem ut Olei. olivarum diminuàlur. Anno Ì865 5,468,800 librae in
portum Tergestinum sunt importatae, 7,188,600 librae anno 1866.
Hibiscus esculentus L . A z e i te d e Q u ia b o v . de Q u i g o m bó.
Buettnebiaceae.
Theobroma Cacao L . (spontaneum et cultum), aliaeque species
sylvestres. Seb.o de C a c ao .
Hujus adipis „Butyrum Cacao“ dicti semina continent partes
43—53. Temperatura 80° G|$iquatur, 25° C. riget. Maxima parte
Stearino constat, admixtis Palmitino et Elaeino copia diversa.
Bòmbacéae.
Eriodendron Samauma M. , leiantherum B.C., Bombax
Munguba M. et alia. O le o de s em e n te d e F a in a . Ponderis
decem partes olei pinguis continent.
L inaceae.
Linum usitalissimumL. (inprov. australibus cultum). A z e ite
de L in lia ç a .
•Gdloni germanici in prov. Rio grande do S u l qui Lini culturam
tentabant perhibent, e seminum pondere 100 facili negotio
posse olei 25—80 partes elici.
Bixaceae.
Carpotroche brasiliensis Endl. A z e ite (d a s em e n te ) do
P a p o d ’A n jo .
Ex seminibus oleum pingue p o n d e r i s e l i c u i t cl. T h e o d .
P e c k o l t Dr. stirpium utilium acerrimus indagator, et colonis cui