MANTISSA
de Tabernaemontanae cliaractere carpico et speciebus
quibusdaui.
Specimen frnctiferum Tabernaemontanae laetae e Brasilia
a T heod, Peckolt nuperius accepimus, unde licuit generis
Tabernaemontanae charactcres carpicos, in monographia antecedente
propter speciminum penuriam minus perfecte exhibitos, denuo fusius
exponcre atquo in tab. LIV. fig. 1. figurisi; analyticis illustrare.
Simul commodum 'duximus, quum affines quaedam fruclu consimiles
et hoc charactere minus quam floribus difiere videantur, turn has
turn lae/am ilium ilorum iconibus in eadem tabula adumbrare.
TABERNAEMONTANA LAETA M art, (suprap.79.n.l8.J
Tabula nostra L IV . Fig. 1.
Descriptio ft-uctus: F olliculi 2 in pedùnculo siibsolitario
sessiles, divaricato-reflexi, subsemilunati dorsi facie subrecta, ventris
seipipirculari ^foimnino globi partem octaiitem aemulantes, dorso
tamen rotundato, lateribus carinatis, I 1/ , poll. Igl, 1 poll, et quod
excedit It., lutco-fuscescentes subopaci, undique eleganter verruci-
formi-tuberculati: tuberculis obtiisis, baud ultra 1 lin. altis neque
altioribus ac longis latisvc, in. dorso minoribus crebrioribusque
laterali ter subcompressis, minus tamen'quam in ventre, ubi solemniter
' sqberistiformia obtingunt. Pericarpium carnosum, i y j S f e lin.
crassum, superficie' interna laevigata Davescenti nitida. Semina
cirfciter 20, pluriseriata, baud in pulpa nidulantia sed arillo carnoso
incompleto, semen tantum a ventre tegenti vel margine fimbriato'-
lacero latius amplcctenti, pulchre coccineo instructs, oblongo-
obovoidea, mutua pressione angulata, sulcid longiludinalibus 6—12
percursa, toto Ventre- vel circa hiluin tantum .solcato - excavata,
nigrescentia opaca, 4 -^6 lin. lg., 2—3 It. T esta fragilis; albumen
ceraceo-carnosum; embryo extraaxilis dorso propior, leviter curvatus
• (•- cotylcdonibus faciei parallelis folinceis cordatis, radícula iis sub-'
longiore cilindrica obtusa.
Arilli - genuini , nempo integumenti accessorii' e funículo ex-
crescente oriundi,- praesentia in hac specie satis apèrta, liane partein
. . otiam in aliis Tabernaemontanis facili negotio recognovimus.
singulis, quae quidem omnes subgeneri Peschiorae (supra p. 78)
a d s c r ib u n tu r a r illi indolem ei in. T. laeta modó descripta beno
consimilem offendimus ; in aliis vero certiores facti sumus, pulpam
- ccllulosam, qua semina obducuntur, item esse ariilum veruni, nisi magis
completum succosum et consistèntia laxiore insignem. Quum aìiteni
arilli pràpsentia "inter Apocjncas pro exceplionc quasi liabcnda sit,
eo lubentius son tenti anici. Miilleri probamus, qui-omnos lias plantas
olim in tria genora Tabernaemontanae, Peschierae et Bomf'ousiae
dispositas, mine in unicum Tabernaemontanae reconciliavit.
, Quum inter speciminn Tab. laetae et sub- eodèm nomine vernáculo
E s p e r t a ^ j a W T. bracleolaris (quam vulgo P a d ’ de
c o l h e r appètlari, ñomjiie. variis stirpibus indito,’tradidit Yellozo
: 1. c. p. 105) speciniina a cl. Theod. P e ck o lt transmissa essent,
hae ambo absque dubiti fructibus magnani offerunt 'consimilitatem.
Nec Don T. muricatae .fructus fere prórsiis congrui exstant. ìiaque
haud inùtile duximus, sub fi’g .II. et H I. tab. L IV. etiam has stirpes
flòrum anal)si illustrare, quilius- bène ab invicem differunt. Re-
mittimus vero, quoad diiferentiàs, né jàm pròlata repet'amus, ih.de-
scriptiones T. laetae supra p. 79., T. .m u r i c a ta e .80. et T.
bracteolans supra p. 88. et hoc loco tantum notamus ,' -fdiscriniina
graviora contineri tura calycis ih tubum corollinum proportions, turn
foborum calycinorum forma noe non'alabastri loborum corollinoruni
diyersa indole.
Denique hoc commcmorandum habemus, : quod nostro jlidicio
icon Yellosiana: FI. Filini. Ili; t. 17. Tabemaemontana echinata,
potiore ju re ad T. bracteolarem Mart, referenda est, a c , ut cl.
Müllero placuit, ad T. Salzmanni. Hoc praecipue calycis indole,
Il cum T. Salzmanni minime conveniente, indicari riobis Ytdetur.
ICONUM VELLOSIANARUM SYNONYMIA.
T abernaemontana echinata Veli. FI. FI. III. 1.17. == Tabernae-
monlana bracleolaris Mart, supra p.
' 83. (v. Mantissam anlecedentem. CL
M ü l l e r cum dubitatione ad T. Salzmanni
eam citaverat.j& "r
LAEVis t. 18. = Geissospermum Vellosii FY.
Allem. 9 0 .' -
E chites lotea t,2 5 . , = Echites lutea, 159. n. 11. non visa.
SDLFHUREA t. 26.. _ = Mescchites sulphurea 151. n. 1.
DiDYMA t. 2 7 . Echites didyma 155. n. 5. non visa.
odorifera t. 2 8 . = Echites odorifera 156. n. 6. non visa.
funiformis t. 29, — Amblyanlhera funiformis 144. ni 4.
denticolata 1.30. = Haemadielyon macroneuron 169. n.6.
violacea t. 31. = Echites violacea 158. n. 40.
peltata t. 32. B Echiles pettata Veil. 159. n. 12,
meg’agros t. 33. = Haemadielyon inegalagrion 170. n. 8.
SUBEROSA t. 34. -==- ?
sEssiLis t. 35. » B r Malouetia ? sessilis 96. species dubia
non visa, *
linearis t, 36. = Forsleronia ? linearis p,107. n.25.
non visa.
Echites thyrsoidea (. 37i = Forsteronia thyrsoidea 105. n. 91.
, pilo8a t. .I^^.-Forster.onia pilosa 99. n. 6.
ISTHMICA t. 39. Condylocarpon islhmicum A.DC. p.
67.
' coalita t. 40. = Echites coalita 155. n. 3.
bracteata t. 41. = Forsteronid ? bractcata 106. h. 22.
madida t. 42. = Amblyanthera màdida 150., n. 12.,
- tion viso,.
campestris l. 43. — Amblyanthera campestris 1 4 9 .n .ll%
»irsuta t. 44. -¡0 = Amblyanthera fluminensis 148. h. 10.
erecta t. 45. Laseguea' erècta 1351
emarginata t. 4 6 E'asèguea emarginala 136. non visa,
. . . dubia. 1
arborea t. 47. , = Secondatia? arborea HO. n. 4. non
vi,sp,. :
augusta, t. 48. i § Macrosiphonia longiflóra 140. n.5.
i l lu s t r i s t. 49. — Dipladenia illustris 125. n. 6.
dubia i. 50. Text, 114. B l non1 est Apocynacea sèi
Cissampelos ovali folta inter Meni-
spermaceas, ubi vide p. 187. t. 43,
O re lh a de Onga quoque V e llo sio
nommabalur, ob praeclàras virlutes
in medicina rustica laudibus clata.
DE APOCYNACEARUM U |U . ;
Inter Ceylonenses, qui »loriantur Paradisnm in
sua. insula olii» positum fuisse, arbor monstralnr de
qua Beva, mater generis liuinauippoma mortalibus probi
bita decerpsisset; est Tabernaemontana dìchotoma,
ordjnis, de quo agimus, civis. Flores, baec arbor fert
sat ampios tubo aureo, limbo candido patente, suavis
fragrantiae, quos sequnntur fructus specie tam pulebra
et grata, ut non miram, quoti Heva illecebris pellecta
morsiunculam tentaverit. Pomum illud dentis vestigium
usqne. in nostra tempora servasse fertur, dulcedinem
autem in acrem amaritiem et veneuosam noxam nmìa-
visse. Quas fabula celebrai unius stirpis proprietates,
eas fere omni ordini communes tribuit aeterna genetrix ;
quam plnrimaé .enitn Apocyuaceáe, licet formarumy ele-
gantia et colo rum splendore oenlos obleotent,' florunique
delicato arómate nasum refi ci a nt, indolein prae se fernnt
in genere inconsideranter utentibns hostilem et déle-
feriarn. Ita paucae solummodo species edulis pomi
manas praestant, quam plnrimaé autem medicaminis sat
efficacis beneficio sese commèndant.
Materia Apocyuacearuni peculiaris et cui vires
praecipuae inesse solent est succus plerumqne lacti et
colóre et. cdnsistentia similis ideoqne succus lacteus
appellatns, raro e. g. in Rauwolfia limpidior et qnasi
turbido-aquosus, aèris contactu coagulaos, quem inflicto
vulnere canlis ramiqne, in nínltis radix qnoqne fnndnnt.
Vehitnr bic sneens vasis quae proprie lactea v. lacté-
scentia dienntur: aliis cellulis leptopleuris elongatis ant
simplicibus aut ramosis ‘ aliis pachypleuris prosenchy-
maticis, nec'non-cavis-continelur meatibus, ductibns veV
lacnnis intercellularibus, qni aut distentu aut delique-
scentia telae cellulosae oriri videntur. Haec sacci
lactei conceptacula frequentissime decurrunt in libro,
frequenter in ligno,. nec desuní in medulla, praesertim
tubo medull ari- próxima. :
Continent Ili succi lactei varias materias in aqua
sna aut solutas aut natantes : saccliarum, amylum, ceram,
albumiuum, olea pinguia et volatilia, viscinum, cautscbuk,
principium tannicum, sales et alcaloidea tam fixa quam
volatilia; agunt in animale corpus- vario modo, saepe
graviter, tamqùanv potens medicina aut praesens venenum.
Nutriendo Apocynaceae impares sunt, si pancos
fructus excipias, qui pectiuo, acidis, saccbaro pollentes,
tam sapore quam mole pro veris pomis se commendai)t.
Harum pomiferarum e numero in Brasilia, quantum
scio, unica' est nuncupanda Hanóornia speciosa, tapice
Manga-iba v. M anga-fì va, Insilai) ice M an gab eira,
cujus fructus Mangába Indis e gente Tupi jam pro
Tembiù-catù i.e . pro cibo bono celebrabatur. Haec
vices quasi agebat in regione inculta arboris' pomiferae
ex India orientali advectae Mangiferae indicae, malaice
M ang ea v. Man^ga, lusitanice jMan gueira , nunc
passim cultae, cuius nomen cara nòmine stirpis brasilieri-
,sis mire consonai/*) -Hancornia ' in' terrenis calidis are-
nósis sparso arbusto consitis, Taboleiro'vocatis, pra.e-
sertim per Hamadryadum regionem frequens, in provincia
Rio Grande do Norie passim "latissimo tractu
in sylvnlas consociata (teste Man. Aiuiuda da Camaiia,
qni in Discurso sobre a Instituiçâo de Jardins 1810
edito p. 47. de stirpe sub. nomine Ribeireae sorbilis
egit), fructus èdit abundanter, quos inter nobilissima
Brasiliae poma jain Marcgrav et Piso celebrabant.*'*)
BaCca, uti aliarnm Apocynacearum, la eie scatet, ex
arbore décidens postmatnratione edulis evadit,.ganimbs,ov
saccbarina et vinoso-acidola, sapore deliciosò. Fructus
iste non Solum foro vendi tur, sed syrnpo saccbarino
ant saccharo conditus secundarnm mensarnm decus est,
conmiercio' in Eùropam defertur. Hoc igitur pomum
Brasiliae tantum est, quantum Indiae orientali. .Carissa
Carandas, Melodinus monogynus, Abyssiuiae Carissa
*) Jam liic: locus erit pnucls notare, vegetaliilla qunedani 'similis indolis
aut usus apud gentes longe dissitas haud raro nomine codcm aut
consono appellar!. Haec forsan a viris de antiquissima generis Immani
historia et priscoriiin' peregrinationibus sollicitis non piane vili—
pendenda, quam ob causai» nonnuila adduco exempli gratia.', Ambó
Canarensibus, Amb i v. A in b a Persis est Mangìfera indica, ambii
,v. inibii' tupice est alia Arbor-drupa eduli: Spondias.-— C oàve
eadem Mangi fe ra Teruatcnsibus consonai Ouaiavae, quo nominò
varine' Myrtaceae cdules i in America tropica salutautur, — Orysa
tupice A b aty-i, malaice Pady, - bengalice- Bad. — Burr neh tupice
aut apud gentes Gés est in Brasilia frutex lactcscens Brosimum, In
Guyana arbor item Inde scatens guttam-perclmm lnrgiens Mimusops
B a la ta audit Bo er o w é v. B o u ro é li (A miai. des. Sc. Nat.,Ser.
IV. VII. 284). — A ta v. A to a brachmanicc est Anona squamosa,
A lia te v. A te Mcxicanoruni est Anona vcrisimilìter Cherimolia. —
S a p o t a v. S a p o t é , in' insulis Antlllensibùs Sapota> Achras
,CA9,uba in ¡usula- Haitina Oviedo ^ . VIU. c, 12) sonat,ut| S a p u t é
in Brasilia notans arbores ex ordine Hippocrateacearum, bacca eduli: — I
T a g l ili v. J a g u a (Oviedo 1. C/c. 5.) iu insulis-Antillènsibus est
Genipa americana, 'nomine consono arbori' pomiferae Indine
orient., J d c a , Artocarpo integrifoliae.—• C o p e y COviedo 1. c. c.
14.) in insula Haytina Coccoloba pubescens ? consonai cum tupicò
Co p a y , Copaiferae, arbore balsamum flavum fundentè. (Chilensi-
bus autem Cq.palhue est sulphur.) ^ S h u d v.- uud Cbilensibus
denotat Zeam Ma g s, u v a tupice est pianta, arbor; v u é - v u e
Galibis. — Be rth o lle tia excelfa niiccs cdules proferens uppcllatur
aliis Indis NiA v. J i l , quod tupice fructus iu genere, aliis T o u ch .
N ili Saudvicensibus et iusulae Sicayana (Stewarts Islands).incolis, •
in Novo-Càledonia n o u' dici lui- Cocos nucifer'a, in Pu lo Pinang
n i ó n , in ins. Philippinis n i o g ; N ia s iu Mail ¡collo est Inocarpus
edulis. T u c a Sicayanensibus est arbor v. lignum. In insulis Nico-
baricis Cocosniteifera est c a h a t - t a u o a ; lignum t s e b ió n., arbor
c a h a - t f s ilu on. B.otocudis lignum di ci tur t s c h o n .— Ab u tua
Menisperfnaceae parine tupice audiunt, Ab u tr a Cocculi spec, in
Philippinis.
#*) Arboris descriptio et icon tra.ditur in Plsonis de' Facult. simpl. ed»
1648 p. 70. .et in-Marcgravii Hisb.pl.; ed. 1648 p. 122 (icon quo.-
que in Libro s. d. Principis Bibl. Beco), p. 208 hnbetur). In Pisonis
anioni Hist. liat. a 1668, p. 166 arboris icon ad Mangiferam indicam
pertinens adversariis' de Hancornia ab editore est addita, verisimiiiter
’ consono M an g a ib a e nomine deceptq et ignaro, quod coloni lusitani
arborem Mang a orientalis adjccla terminal ione tupica ib a quoque
M a u g a ib a appellare soleant.