II
max tenenum mundutum eft, exftruda plura caldaria fucrunt, tepidariumvaftumfplendidumque,
el reliqua hue facieiitia adtficia. ¡ulerea, Hum iflu agtbanturalacriter, Ricltardtts van der Schot,
florifta Delfo - íatavifilias, et dtfignatus primus hcrtulani Schüubrunnenfa foetus, emptas a Cafare
Steckhoidanas plerasque plantas, aüasque ex Batavia varus hortisacqutjitas , Jecum Vicnnam
transportavit. Et JU intra annate tempus hoi tus exfttrrcxit omnijam ex partefpectabilis.
Ego Vienna tunc ftudio medicina: operam navans, reique herbaria praprimis amaos, cujas
elementa in urbe patria a Royeno, Parifiis a Jufficuo didiccram, JapeJarpitts ad novum hortum,
miUiari ab urbe diftantcm , exfpatiabar, determinaturus plantas nondum fyftemalke denomínalas.
Hinc jwtus Cafiari, adftifcipiendum iter, quod Ule animo agitabat, at fic brevi tempore incrementa
harto accederent iufolita, clementijfime invitabar. Conditwne aceepta, in mandatis mihi Cafar
dubat, ul infidas irtviferem Caribobas partemque American continentis ricinam, turn quod ex ijlis in
Europam via erat brevior et dcportalionis occafio frequcntior magisque eommoda, turn quod in pluribas
injulis confangu'uteos habebam, inprimis ojftciis collocatos, quorum auxilio demandatum negotiant
redderetur expeditius. Anno 17,54. Vienna, dificejf: cum hortulani focio Richardo van der
Schot aunque adjuuetis in tranfitu per Italiam dttobus Elorentinis Joanne Buonamici et Ferdiuando
Barculli, qui animalium vivorum gererent curam; nam etiam pro vivario, quod magnifice recens
adftructum novo hurto fue rat, et pro gazophylacio hiftona natttralis cafiareo, jam aliquot
ab aunis fuiuiato, coUigerc, qua occurrereut rariora, et transnuitere juffits train. Luftratis itaque
infulis Martinica, Grenada, Vincent it, Domingo, Euftachii, Chrifiophori, Martini, Bartholommi,
Aruba, Jamaica, Cuba, Curacao, turn provincia Venezuela et territorio Carthage iienji,
anno 17,59- Vtcnnam redii. Prima collectio menfe Augufio anui 1755. ex Martinica depórtala
Majfi/iam fuit. Altera ainpliffima, concomitante fupra memóralo Richardo van der Schot, Fébruarlo
17,56. ex eadem Ínfula in eundem port urn abiit; uigcittí prtrprimis arborttm fruticumque numero
dives j lam feliciter translata, ut in tolo itinere perierit nulla, Jolas Jl excipis Heliconias, a
gliribtis omues in rtavi cxesas. Hand facile hujusmodi transpon alio botánica locum habuit antea,
aut in pojterum habebit. Arbores trunco gaudebunt ultitudims humana et bracliialis aut amplioris
craffitudiuis, quapleraque in patria jam tulerant fruetum. Coma erat illis truncata , reliclt'stamen
ramis primaras bipedalibus. Arbufcula minores munferant integra. Utraque ftc effodiebantur
per fojas circulares circumactas, ut globus terra nativa? ampias radicibus, quantum fieri poterat,
illajis adharefceret. Hie globus obtolvebatur denfo tegmine ex multiplicatis Mufx foliis,
quod firmabatur avulfis Hibifii tiliacei corticibus, funium loco artiffime circa globttm contractis inque
rete nexis. Sic nulla excidere terra poterat, ftirpesqtte per intervalla parcius irrorala, liberoque
aeri in ciflis apertis expofitx, pergebant vegetare. Única fie fapc arbor centum et ultra
pondo peudebat. Turn ut ne motus terram coneuteret, radiculasque exfttttfuo deturbaret, ex
diffitis infida: locis trans marc in I'mtribus ad opptdum portumque divi Petri transvehehantur, hie
imponenda navi, in Europam reditura. Mafftlia ttcrttm per mare mittebantur Liburnum, atque
hinc Vieiiuam usque geflabantur a mulis. Tertiam collcctionein meufe Augujto 1756- ex infida
fundi Euftachii in portum Liburnum deduxit Joannes Buoimmici. Ejusdem anni fub finem ex
Martinica tranjut Maffiliam quarta. Quinta curam commlfi Jofepho Alix Vefunlmo, quia Curacao
meufe Martio folvit, AinJ'telndamitm feliciter appulit, in itinere aut em per Germanium
dyfeitteria correptus periit. Hac collectio erat omnium amplifftma in elegantijjimis maximis-
•II
que madreporis etfimilibus, qua adhucdum in ornamentum ceduut gazophylacio cafar'tano, et
quarum aliquot acceptas referebam beato huic juveni, egregio uriuatori. Meufe Augufto ejusdem
anni ex eadem infula ad eundem Hollandia portum fequebatur fexta. Ipfe cam comité Ferdatando
Barculli ex Havana anni 1759. meufe Januario ad Hifpania purtum Ferrol ftptimam deportavi,
Viennamque Julio reverfus fum. Maxime hac abundabat varii generis aidmalibus. Ab Augufto
1757. ad medium annum 1758- parum agere putui, in Domingo per quatuor menfes UeiUeria
pejfima affectas, a qua inJamaica demum convalui, et, bello Anglos inter et Gallos oborto, in
mari captas , fie infidas Moutferrat defertamque Goitave iuvifere prater voluntatem coactas.
Sic intra paucos anuos hortus Schünbrunnenfis prima inter virldaria regia numeran merebatur
; dum etiam quota/mis, empüone plantarían rariorum apud exteros facta, novis hofpitibus ditior
evadebat. Augufiiffimo fundatore nobis anno 1765. inopinata morte erepto, piijfima María
Therefia divi conjugis hortum cuín eadem inagmficenüa porro coli juffit. Hujus haud diu anteobitum,
qui anuo 1780. obligit, damnum irreparabite harto accejfit. Hortulano emm ex podagra,
cui quotannis ingravefeenti tandem ineunte anno 17S2- fptuaginta feptem annorum fenexfuecubuit,
hebdomades fape folidas dona retento et rarius hortui% invifente, plurima negligentius agi et a
focîis et ab operants. Sic dum ille, qui majoris caldarii curam gerebat, ob omiffam frigidijjima
nocte calefactionein, illation planus detr'imentum ingenti et fitbitaueo infinido mane foco Jarcirr
falagebat, factum hac extrema fievifrigoris et intenfi caloris repentina ziclffitudine eft, ut bene
multa ftîrpes périrent rariffima, quas inter erant Cinnamoma martinicenfia omnia, trunco bracldali
comacjue ampia fpectabilia, Crefcentia, Achrades, Annona, Porllandia, et Coccoloba grandifolia
jam vicenos pedes alta foliisque ornata diamelri bipedalis. Definido Adriano Richardus van
der Schot, in horto Schonbrunnenfi antiquo a mult is jam annis hortulanus aulicus, a Cafare Jofipho
fecundo tunc régnante fucceffor datas, et omnium hortorum Schonbnmnaifiuntprofecíasftattttus
fuit , vir integritate, peritia, induftria et pldlobotama. fita hoc muñere dignijfimus, et
talis Coefiari fpectatus.
Nunc Cafar horti infiaurandi cupiditate motus, primo vere ejusdem anni mild in mandatis
dédit, ut juvenem Botanices gnarum, plantarían ainalore/n laboribusque perferendis affuetum,
proponerein, qui cum hortulano focio ad colligcndas pro horto Schünhrunnenfi ftirpes iter in Indiam
occidenlalem fitfeipere vellet. Hie fi una miueralogiam non callcret, ut alterant tunc ego et
illuftris Ignatius a Born proponeremus priori comitem. Propofui botanician, quern fiolum noveram
fcopo apttan , Mathiam Leopoldina Stupid, medicina candidatum et brevi dein doctorem ; mineralogum
confenfit propofidinus commuai Carolum Haydinger, in gazophylacio mineralógico Cafareo
directoris adjuuetum; tertium, qui plantarían hi itinere curam haberet, adjecit horti proefectus
primum factum futan Francifcum Boos. Brevi autem totum hoc negotium ad folias illuftris
a Born rectionem ntitumque devolvebatur ; qui mox fomniabat iter eruditum circum terrarum
totum globum, Cookiano oemulian, quale futurum nuiilii litlerarii publici pradicabanl.
Hunc in finem Francifcum Jofephum Marter, in collegia Thercfiano Hiftoriam naturalem docentem
, focietatis peregr'aiatura diredorem defignavit ; quo audita , egregias Haydinger
ft utim iter declinavit. Optimum dein pidorem N. a Moll atterumqtte hortidanum focium
Schonbrunnenfem Francifcum Bredemeyer adjunxit. Sic dum hac res ab illuftri viro agebatttr