Il I
O B S E R Y A T I O N E S
REGNUM VEGETABILE. 1. Omnem Plantam Fraftifi catione gaudere, docet in majoribus nuda autopfia ; in minoribus , Filicibus nempe, Mufcis, Algis & Fungis oculus armatus ut
teftantur Clarili. Michel», aliorumque obfervationes ; nec ullam unquam Plantarum fpeciem Fruftificatione carere polle , patet confideranti analogiam
ulurn , finem , ftrufturam , creationem harum. Reliquæ autem Plantarum partes in multis deficiunt, ut Radix , Caulis , Folia , Fulcra ; & tamen Vegetabilia
funt ; uti Vifcus , Lcmna , Cuícuta , Tulipa.
2. Fundamentum Botanices confiftit in Plantarum Divilione & Denominatione Syftematica , Generica , & Specifica.
3. Botamos pauciffimis debetur nitor & certitudo Scienti*, idque precipue Auftoribus Syílematicis , quorum exempla lequendo debemus continuare , exco-
lere , a'c perfiçere Divifionem Plantarum Syftematicam ( 2 ) .
4. Syftematica Divifio Plantarum ( 3 ) , pro bali aífirmere debet partem harum primariam ; ergo Fruftlficationem ( 1 ) , quam unicum elle Botanices funda-
mentum Syftematicum confirmât Natura ; adeoque pro abfoluto fundamento demonftrari poteft. Hinc recepta fuit à íummis Syftematicis , Botanices Ful-
cris & Conditoribus : Ca/alpino, Morifono, Hermanno , Boerbaavio , Rajo , Sloaneo , Rivino , Knautiis , Ruppio, Tournefortio , Plumero , Fevi/leo , Dillento
Bnxbaumio , Michelio , Magnolia , Vaillantio , Scheuchzero : & vix ab ullo Methodico , noftro imprimis tempore , negar i poteft , nifi forte à folo Heiílero.
5- F R U C T IF IC A T IO N IS Partes Univerfales d u * , Flos fcilicet & Fruftus : Particulares vero feptem fu nt, cum fuis fpeciebus :
I. F L O S . i. Calix Spec. 6. Periantbium , Involucrum, Amentum , Spatba , Gluma , Calyptra.
2. Corolla Spec. 2. Petalum , Neftarium.
3. Stamina Part. 2. Filamcntum ,
¡4. Piftilla
Anther a (A p e x vulgo).
Part. 2. Stylus , Stigma ( Summitas) .
IL FRU C TU S . 5. Pericarpium Sp. 9. Capftila, Conceptaculum, Siliqua , Legumen , Nux , Drupa , Pomum, Bacca , Strobilus.
6. Semina Part. 3. Seminulum , Corona , Floccus.
7. Receptaculum Sp. 3. Floris , Fruftus , Fruftificationis.
Eftèntia'Plantarum confiftit in Fruftificatione ( 1 ) ; Fruftificationis in Flore & Fruftu f y : I. II .) ; Fruftus in Semine ( 5: 6.) Floris in Stamine ( 3.1 &
Piftillo ( 5 : 4 . ) ; Staminìs in Anthera ; PijlilU in Stigmate.
7. Fruftum omnem antecedit Flos ; Floris eflentia confiftit in Anthera & Stigmate ( 6 ) , unde Methodummeam defumfi, cuius itaque robur à priori patct-
ex jam diftis ( 1- 7 ) .
8. Antheras & Stigmata ( 7 ) conftituere Scxum Plantarum , à Grewio , Rajo , Camerario , Morlando , Vaillantio , Blairio , ffuffieo , Bradleyo , Royeno , &c. de-
teftum , defcriptum & pro infallibili aflumtum : nec ullum , apertis oculis confiderantem cujufcunque pianta Flores , latere poteft : licet hic ob anguftiam
loci explicari nequeat. Negaturque noftro tempore vix ab ullo alio , nifi à folo Pontedera.
9. Anthera funt organa genitalia Masculina , qua cum Farinam fuam genitalem Stigmati , genitali Feminino , infpergunt, fit Fecundatio ; quam probant
Obfervationes , Experimenta, Analogia , Anatomia , Antecedentia , Confequentia , Ulus.
10. Flores itaque ( 9 ) qui Antheras habent, Mafculini; qui Stigmata, Feminini; qui utraque fimul, Hermapbroditi dicuntur.
1 1 . Pianta qua Floribus Mafculinis gaudet, Mas > qua Femininis, Feniina -, qua utrisque, Androgyrta ; qua Hermaphroditis, Hermaphrodita-, quaque Hermaphro-
ditis & fimul Mafculinis vel Femininis, Hybrida dicitur.
12. Nullum Syftema Plantarum Naturale, licet unum vel alterum propius accedat, adhucdum conftruftum eft; nec ego heic Syftema quoddam Naturale contendo
(forte alia vice ejus Frammenta exhibebo); neque Naturale conftrui potuit, antequam omnia, ad noftrum Syftema pertinentia, notilìima fint. Interim
tamen Syftemata artificialia, defeftu Naturalis, omnino neceifaria funt.
13. Nulla Methodus Botanica , à Fruftificatione Syftematice defumta, adhuc conftrufta eft, qu* non maximam pr*buit utilitatem ; nec nocuit ulla unquani,
nifi quatenus ex aflumtis principiis genera naturalia contra naturam dilaceravit, quod Nos fcientes volentesve non commifimus.
14. Genus omne eft naturale , in ipfo primordio tale creatum : hinc pro lubitu & fecundum cujuscunque thcoriam non proterve difcindendum, vel conglu-
. tinandum eft.
iy. Nomina Generica male conftrutta, quoque confufionem pariunt, Synonymis Vetcrum melioribus (paucis novis à me confeftis) infignivi. Multa tamen adhuc
minus congrua, reliant.
16. Nominum rcceptiifimorum permutationem, maximam parere difficultatem, exercitatis diu in arte Viris , in confcflo eft: hinc non mutari deberent, fi
multitudo errantium errori pareret patrocinium. Neque auflor fum, ut ad mentem meam, feniores Botanici mutent nomina. Veniat tandem lèrus dies
quo nova & noftris accuratior Gens, per ordinem fucceflìonis astatum, furgat, quam fpondco meam confideraturam fore theoriam, nominaque illa fie-
pius abfurda, precipue fpecifica expungat, de quibus in Fundamentis meis Botanicis Amftelodami nuper editis plura dixi.
17. Methodum meam difficultatem parere nimiam , hariolor Botanicos jam dicere , ad examinandas nempe partes has minimas Floris , vix nudis oculis con*
fpicuas. Rejpondeo : quod fi Microfcopium, inftrumentum maxime neceiTarium, quivis Curiofus fccum habeat , quid plus opus ? Ego tamen examinavi
hos omrtes Plantarum Flores nudo oculo, absque omni Microfcopiorum ulu. Ultima tamen Claffis videtur à Creatore veluti exclufa à theoria Staminum
adeoque fecundum numerum non defcripfi. Negat enim Natura conjunitionem harum fecundum Stamina ; vidcfis Cl. Micbelii opera.
18. N e ordines nimis longi , adeoque difficiliores evaderent, eos fubdivifionibus auxiliaribus à Fru&ificatione difpcfcui. Inter hos notabilis maxime eft Poliandria
Monogynia, ubi pianta Umbellata recenfentur, quas fecundum methodum à CI. Artedio in Umbelliferis excogitatam dilpofui. Fundamentum has
diftinguendi defumit ab involucro feu calice Umbella:: Umbellasque omnes in tres ordines difpefcit: im. continet plantas Umbellatas, qua involucro omnF
carent. 2d. , quie,involucro ad Umbéllas tantum particulares gaudent. 3E, qu$ involucro adUmbellas univerfales & particulares inftruuntur. Qu« Methodus
in hac familia reliquis palmam prseripit.
19. Vires Vegetabilium à Botanico, qua talis, dijudicantur fecundum theoriam Artis vel Sènfiium -, hinc, qui utriusque figna intelligit, ille verb fcit vires pianta-
rum. Plant* quscunque Clallè Naturali, adhuc magis Ordine N . fed maxime Genere N . conveniunt, etiam viribus propius accedunt. ex. gr.
T R 1A N D R IA , Digynia. «. /?. folia armentis & jumentis l*ta pafcua ; femina minora avibus, majora hominibus vulgatiffima funt cfculenta.
T E T R AN D R IA , Monogynia & Stellata: Rj. Adftringentes funt, diuretic* vulgo dicuntur.
P E N T A N D R IA , Monogynia Alperifoli* Rj. Adftringentes, giurino!* & vulnerari* funt. *. Monopetala Baccifera , maximam partem
vcnenat* fimt.
..............................................Digynia y . % t. ( . Umbellat* T . in ficcis locis aromatic*, calefacicntes , refolventes & carminativa : in humidis autem venenata
. funt ; Radice & Seminibus pollent.
ICQ SA N D R IA Baccifera , Drupifera vel Pomifera ; omnis hic fruftus cum obleftamento edatur. PO L Y A N D R IA autem omnis probe diftinguenda '
qu* fapius venenata eft.
D ID YN AM IA Gymnofpermia odorata,cephalica & refolvens eft: Folia virtute pollent.T E T R A D Y N A M IA omnis antifcorbutica & diuretica eft: cx-
ficcàtióne amittit vires.- '
D IAD E L PH IA folia Pecoribus ; femina Quadrupedibus (non feris) efculenta & flatulenta lunt. M ON ADE LPH IA mucilaginola & emolliens eft.
SYN G EN E S IA amaras continet & ftomachicas. G Y N A N D R IA autem aphrodifiacas. C R Y P TO G AM IA vegetabilia fape fufpefta includit.
Senfus cxtcrni funt examinatores D iatetici omnis cibi ingcrendi, quibus Bona à malis diftinguuntur, à Creatore omni animali pro diverfitate natura, divertì
cónceffi. .
SAPIDA. Dulcia nutriunt ; Pinguia emolliunt ; Salfa ftimulant ; Acida refrigerant -, Auftera adftringunt ; Amara alcalina , Acria corrofiva , Nau/èojà
venenata funt.
O D O R A T A . Suavia falutaria , Suaviffìtna cardiaca , Aromatica refolventià , Hircina aphrodifiaca, Ingrata fufpefta, Naufeofà venenata alunt.
COLOR ruber ubicunque acidum indicat , luridus & Afpeftus totius pianta triflis fufpeftas reddit plantas.
20. Ranunculi nota eflentialis confiftit in petalis ad ungues interius excavatis pro melle ; reliqu* partes Fruftificationis omnes ludunt, idque patet confideranti.
Vi
O B S E R V A T I O N E S
R E G N UM ANI M A L E . 1. Zoologia., pars illa Hiftorise Naturalis Nobiliffiraa, longe minus exculta e f t , quam du® reliqu® ejus partes. Si tamen vel motum, vel me-
chanifmum, vel iènius externos internoique , vel denique figuram Animalium , c®teris pr®ftantiorem , relpiciamus, omnibus in aprico
erit, Ammalia eflè fumma & perfedliflima Creatoris opera.»
2. Si Zoologías Audiorum fub examen revocemus , maximam partem nihil nifi narratìones fabuloiàs , diffufum fcribendi modum, Chalcóg^a
phorum Icones & Deicriptiones imperfedtas , ac i®pe nimis extenlas, inveniamus. Pauciflimi vero iunt, qui Zoologiam in Genera & pe-
cies lècundum leges Syftematicas redigere tentarunt, fi NobiliflC Willughbejum & ClarifT Rajum excipiamus. _
3. Hinc Obièrvationibus , quas unquam propria autopfia obtinere potuerim adjutus, Syftema quoddam Zoologi® conicribere coepi, quod
heic Tibi fifto Ilhiftris Ledor. In Tetrapodolom Ordines Animalium à Dentibus ; in Ornitholoml figura Roftri j In Entomologi ab Anten-
nis & Alis &c. inprimis deíumfi.
4. In Ichthologia nullam ipiè elaboravi Methodum , verum Suam nobiicum communicavit fummus noftri temporis Ichthyologus Cl. D. etr.
Artedi, Suecus, qui in diftinguendis Generibus Pifcium Naturalibus, & Specierum differentiis parem fui vix habuit. Hanc Curiofo Ledori
jam fifto , ut ideam totius operis heic videat. Plura 111. Led. brevi ab Eodem exipedabit, Inßitutiones nempe totius lohthyologi<e.
5. Sunt qui putent Zoologiam minus utilem eflè , quam reliquas Hiftori® Naturalis partes , inprimis ad minutiflìma Animalcula quod attinet,
lèd fi hucuique notiflimorum tantummodo Inièdorum Noxam, Utilitatem & Proprietates confideremus , facile apparèbit, quantam utilitatem
, eamque magni momenti futuram , affunderent »VWirrs? eorum , qu® nondum probe cognita nobis iunt.
6 . Noxa ( 5 ) Inièdorum ex ièquentibus iàtis fuperque patet : ex. gr. Blatta in Finlandia Ruffiaque & panes, & omnis generis veftimenta
confumit, ita ut Incoi® intenfiflima hieme domicilia fua ad tempus relinquere coadi fint, ulque dum frigore pereat. Oeflrum Lapponicum
tertiam circiter partem Cervorum Rangiferorum feu pecudum Lapponicarum , dum adhuc juvenes exiftunt, deftruit. Teredo Navium
quantum detrimentum navibus & palis attulerit, omnibus in confeflo eft. Cálices quanta moleftia homines & pecudes in provmciis
Lapponi® finitimis afficiant, dicere vix pofliim. Grylli domeßici, notilfimi illi murorum incoi® , quam moleftum ftridorem edant, &
quam multas iniòmnes nodes dormituris creent, res notiflìma eft. Mufcas domeßtcas , in Finmarkia Norvegica , totas domos impleviflè
nihil intadum reliquiflè , ipfe in itinere Lapponico vidi. Palices Mulieribus , Pedìculì Nautis & Militibus quantum laborem & moleftiam
multis in locis facelcant, nulli non conftat. Imo Quadrnpedia quoque , Aves &c. propriis pedìculis moleftantur. Acari Infedòrum minima
animalcula , ipià exanthemata corporis humani fiepiflìme cauiànt. Quanto agmine Locußre Africana paucis abbine annis in quibufdam
Europ® locis vegetabilia devaftarint, & quanta ftrage Eruca papilionum quotannis arborum folia exedant, notiflimum eft. Gyrinus ter-
reßris Noftr. quomodo Plantarum Embryones tenellos primo vere deftruat, Hortulani optime nofcunt. Dermeßes pretiofiflimas pelles
Quadrupedum & Avium miro modo dilacerar. Oeßrum Bovinum moleftia maxima defatigatos boves ®ftivo tempore afficit. Quam mul-
tos homines Aranei & Scolpii necarint, & Tarantula infama affecerint, obfervationes Medicorum teftantur, ut ièxcenta ejufmodi pr®teream.
7. Ujus ( I ) vero Inièdorum máximos in arte Tindoria pr®bent Coccionella, Kermes, Galla ab Ichneumonibus produd®. Cantharidum ulus in
Chirurgia , Melo'ès in Medicina , Bombycum in arte Textoria , mellis Apum in.Oeconomia &c. notiflimus eft.
8. Proprietates ( 5 ) Inièdorum qui confiderare velit curiofus Scrutator, vix ullibi majori afficiatur voluptate. Examina modo : Roftrum Cur-
culionis , Cornua Lucani, Antennas Tragoceri, Artículos Meloes, Alas Forficula, Plumas Papilionis , Oculos Tabani,, Ventriculum R icin i,
Aculeum Crabronis , Colorem Cantharidis , Elafticitatem Notopeda , Stridorem G rylli, Odorem Cimicis , Exilitatem A ca ri, Coitum Libellula
, Nidum lebneumonis , Favos Apum , Hibernaculum Oeßri , ¿Edificium Ve/pa, Teftam Eremita , Vitam Ephemera, Acervum Formi»
c a , Foveam Formica-Leonis , Telam Aranei, Natatum Monoculi, Curfum Gyrini acpo. Phofphorum Lampyridis , Scintillas Scolopendra ,
Renovationem Cancri, Motum Spiralem Eruca ex Mufca carulea provenientis , Vitam fere indeftrudibilem Eruca aquatica Tabani, & Me-
tamorphofes fie didas fere omnium Infèflorum.
9. Ova plurimorum Inièdorum triplici Integumento obducuntur j abicedente Integumento Primo appellatur Eruca , Secundo Propolis, &
Tertio tandem Infeäum perfedum ¡ hinc in ejufmodi ovis triplex exclufio Pulii.
10. In Tubo Inteftinali Hominum tres Species animalium occurrunt, Lumbrici nempe, Aicarides, 6c T ®n i® . Quod Lumbricus inteftinorum una
eademque fit fpecies cura Lumbrico terreftri vulgatiflìmo , monftrat figura omnium partium. Quod Afcarìdes' iidem fint cum Lumbricis
illis minutiflimis, in locis paluftribus ubique obviis , ex autopfia clariflime patet. Tania hucufque pro ípecie paralitica habita eft , quum
in Hominibus , Canibus , Piicibus &c. frequentiflìme folitaria reperta fuerit, & maximum negotium illis faceicat, qui in indagandà Gene-
ratione Animalium diligentem operam contulerunt. Ego vero in itinere Reuterholmiano-Dalekarlico Ann. 1734. conftitutus in pr®ièntia Septem
Sociorum meorum hanc inter Ochram acidularem J®rnenfem inveni, quod maxime miratus fum ; quum aqua acidulari ejufmodi
Tamias expeliere plurimi tentant. Hinc fequitur Vermes non oriri ex ovis Infedòrum , Mufcarum & fimilium ( quod fi fieret nunquam
multiplicari poflènt intra Tubum Inteftinalem , & lècundum gradus metamorphofes perirent ) fed ex oyis vermium pr®didorum, unà cum
aqua bibendo hauftis ^ unde patet medicamenta Inièdis adverfa non per conièquens vermes necare.
I