TE YLER<S>MUSEUM
magazijn 10 winter ’86
Over een antimonietkristal: Wereldrecord
Een van de meest bijzondere en zeldzame stukken in de
mineralenverzameling van Teylers Museum is een antimonietkristal
(chemische formule SbzSí) van een reus-
achtig formaat. Halverwege de grote fossielenzaal, aan de
rechterzijde, is dit prächtige object onder een glazen stolp
opgesteld. Slechts weinig museumbezoekers zullen dit
kristal over het hoofd zien, in een bijna letterlijke
betekenis. P.C. Rickwood vermeldt dit kristal echter niet
in zijn publicatie over de grootste kristallen in openbare
verzamelingen1. Toch is de antimoniet in Teylers Museum
zonder enige twijfel de längste die ooit op aarde
gevonden is. Dit exemplaar bestaat uit een aggregaat van
vierhoekige prisma’s met piramidale eindvlakken. In
1883 beschrijft Krenner deze grote antimonietkristallen
voor het eerst2: Zij zijn slechts te vinden in de Kosang-
bergen, bij Seijo (Saijo) op het eiland Jaegimeken
Kannaizu (Shikoku) in Japan. Het is de vraag of deze
vermelding voor de toenmalige lezer erg bevredigend was.
Japan had immers pas vijftien jaar contact met het
Westen, na een eeuwenlang isolement. De kennis over dit
nieuwe land zal nog niet groot zijn geweest. Hoe het ook
zij, een jaar later, in 1884, brengt de Japanse minister
President Tsunashiro Wada een bezoek aan Berlijn. Hij is
zelf een hartstochtelijk amateur mineraloog en onder de
geschenken, die hij voor zijn gastheren bestemd heeft,
bevinden zieh antimonietkristallen! Hij geeft dan zelf een
uitleg: Kosang betekent mijn en Jaegineken Kannaizu
houdt zoveel in als kaart van het district Jaegine. In
hetzelfde jaar verwerft Teylers Museum het reusachtige
kristal. T.C.Winkler, conservator van het Mineralogisch
en Paleontologisch kabinet van 1864 tot 1897, geeft een
uitvoeringe beschrijving in de catalogus van 1885: ‘deze
kristallen van gesulfureerde antimonium komen uit de
antimoniet-mijn bij Ichinokawa in het dorp Ojoin-Mura
bij Saijo in de provincie Iyo op het eiland Shikoku,
Japan.’
Historisch perspectief
De Ichinokawa-mijn ligt ongeveer 7 km ten zuidoosten
van het spoorwegstation van Saijo op het Japanse eiland
Shikoku3. Het is, of beter was, de beroemdste antimoniet-
mijn ter wereld. Hoewel een industríele exploitatie er pas
in de tweede helft van de 19de eeuw begint, was deze
vindplaats al meer dan duizend jaar bekend. Verschil-
lende bronnen vermelden dat daar gevonden kristallen
werden aangeboden aan het hof van Iyo in het tweede jaar
van de regering van keizer Monmu, het jaar 698 in de
westerse tijdrekening.
Afb. 1. Het reuzenkristal Antimoniet in Teylers Museum (hoogte
71 cm).