T E Y L E R<S>MU SEUM
magazijn fo-j lente ’84
Afb. 1. Goltzius - Gestrande potvis bij Berckhey, 1598 (29.5 x 53.6 cm), pen in bruin, grijs en grijs-bruin gewassen.
Een beeid van waarheid
rond de stranding van een potvis
Op 3 februari 1598 is op de kust tussen Katwijk en
Scheveningen een potvis aangespoeld. Vissers hebben
het dier met behulp van touwen op het strand gesleept,
waar het, zwaar gewond, enkele dagen gelegen heeft.
Vervolgens is het ‘groot en leelijk Beest’, zoals vermeld
Staat in de aantekeningen van de Haarlemse notaris s
Pieter Christiaansz.Bor, ‘gestorven en inwendig
geborsten, door sijn groot gewicht o p ’t hart zandt; want
het bloed en smout hem pisselijk uyt het bakhuys af
liep’.
Het aanspoelen van potvissen op onze kust is een
zeldzaamheid. Vindt tegenwoordig een stranding plaats,
dan brengen kranten en televisie ons er nog dezelfde
dag beeiden van. Iedereen wordt zo de mogelijkheid
geboden, volledig op de hoogte te raken van wat er
gebeurd is. Daarentegen heeft men in de 16de eeuw
slechts de mogelijkheid gehad, persoonlijk een tocht
naar het strand te ondememen om daar met eigen ogen
te kijken.
Naar aangenomen wordt, heeft zieh onder de vele
belangstellenden, die bij de stranding van 1598 naar de
kust getrokken zijn, ook de Haarlemse kunstenaar
Hendrick Goltzius bevonden. Hij heeft een prächtige
tekening van de potvis gemaakt, die bewaard wordt in
de Kunstverzameling van Teylers Museum (afb. 1). We
zien hierop hoe het grote beest op het strand ligt,
omgeven door vissers en nieuwsgierigen. Wagens rijden
af en aan, er zijn tenten opgericht en men krijgt de
indruk, dat sommigen de stranding zelfs aangegrepen
hebben om handel te drijven. Op de achtergrond
strekken de duinen zieh uit, waartussen halverwege de
daken van enkele huizen zichtbaar zijn. Waarschijnlijk