
m
¡f y .
7 2 C a p . X I . ^ D i t l ) 6 l | e m e t t 9 l & r ) r e t i . T a b . X I I .
Siibtiligíeit, cíiec iii Sic Poros í^inein Sriiigct, « n i cS aufiófct. S o g eí fubtilcc
fci), ^ a U n reic obcit 6ei; 6ei- geítóret, iiibem es" t)ie Poros gBoffetá
kiBet uní) tó tií(íecmact)et, uní) i)ßS SKoffer nnc& í)ci- Quantität uic^t vtet s w
n i m m e t . 3 n « g eme t n roitö ein Scuci- ítóec t)ie 9?i5Í)ven gcnwc^ct, wenn foící)c cinijcfrcl^ren,
uní» m«it flcrii balbc wiebec aufT^aSen roid ; t|)eiK 6cí)icnct m a n ftcí) flurt) íicá «pfei'bc®i»
ftcí, roie Senn bicfeS fceffei' i f í ,wc n n foM)CC s u n o i f c t o 6(ii'iiber gefíi&fct iMi'fi,uni) nucí olíc<
seit 6ei; ange^en&cn g r c f l , n^fonScrlicI; tet; 6cncii©puní)íe»c(;ci'H,uiiti reo bie Mi a r e n a((ju
feierte uní) g a t freí; liegen cí)ci' fíeí;en, flefcfjcíen foli. 3 n g t r n a n g e l u n g 6c0a)iifle¿ »crWní
í)e manfolc^e n u t íütfc niit©tfi5&. Sluí^ trígetbei; WuWa m m g 6cr9?òl;ten uiel 6ci>it)cnii
m a n folc^c" « m ticffiíenjpciteníiuff t gieöct, uni í)ie@puní)c flusfcl)Mgct,Eianiit !)aí íasaf«
fei- i ( u f § feinen S r u c f Dcflo 6cffci' nac^ín'ingcn f a n , alá menn e í in squilibrio flehet.
98.
^ e t ) 3 u f a m m e n f e | u t i 9 b e r S í é O r a t i i í a u ^ w « « su »etfaf^iw, s a g
íiiefcieen fleißig aufeitwnbct unti Cocí) rec^t auf Cec^ f omme , rootinnen »ielmaí;! f)a0K^ 9c«
fegtet u n b S em SßSaffci- Set' oídigc S a u f f [«enommen wirí», abfonScrlirt) 6ci) engen uní) ciubo^i
rigen Sichren, tuie Semi fcíbliiefuiiben, bag t)ie(maí)f¿ fauni í)ic § c l f f t e íie¿t'oc^« offenMei>
6et,unÍ)fo((í)eí gefc^ie^ctmc^rent^ciK, weil m a n jroifc^en biesSítAfe nictít (;tncin fefjen fan,
6ie asúcífe a k r nac^ í e m SfugciwSKaag aufgefeget raorkn, roclcIjcS offt foWjen Ccutcit
Sicmlicf) fe^íet. Ob jwar, roenn bie 9?6t;rcn nictjt aKsupart j u f amme n gcfloffen roetben, b a á
2Baffer noct) einen qjfag finbct pifctjen ben »úc|)fcn , fo machet bennocj fo((t)erS(nfa?,bag
fii^ ein ©p a j ) n ober bcrgfeic^en tciittc owf e g e n , ober baf! m a n bct; 9 í a u m u n g fo(ct)er9ió6>
rcn nic^t burc^fommen f a n . S i e f e n a6er o o r s u f ommc n , i|í bienlid) ein Cylinder ober
baá a n 6ci)ben S e i t e n bie accurato 2i5eitc ber 9\ó!)re 5at, i n ber SSÍitte a6er einen
fíetnen a n f a g , bag cr in feine Sióprc {¡inein friec&en f a n , «K bie / / / • -Rg. -E, ober f;ier
J^ig. FII. Té. XF. im Profil weifet.
o í i|l eine 9?í^re, in folcite wirb cine »iic&fe in e t w a s cingefc^tagcn, aísbcnn ber C l -
ünder c e hinein getíetteí, unb bie anbete í)íóí)rc ¿ / a n g e t l o f f c n , baß bte iSúcJfe, ober oiel'
me^r bcrfelben eine !Deffnun3,3iw9fflm angc5eicl)iict wirb, unb baé i>oIg c e » i c b e r I;erauS
genommen, u n b bci;be3?ò&ren j u f amme n getrieben, fo mu g notfroenbigSoc^ auf f o c ^ f oms
inen unb i|l eine ©ac^e bic leidet, awf; gcfct)winbe gemarf)t,unb boc(;ricl;tige Slrbeit gieiet.
§• 99-
9 5 f i # i i o b c i ^ u v e n , wie c« etliche nennen, f í j i í ) a u ^ c i « e t t o í í i w e n í i i »
g e © a d e t'ctj i » e t i e n g í 6 l ) r c n .
© n e 3 í ó 5 f e n < S 5 ú $ f e ober SBiiyc ifl ein eiferner K i n g 3 Si^ 4 S o " « « Diametro weit
unb 2 3 Soll f!Ó(í)ffen¿ treit, wie Fig. FI. a Té. XF. weifet, auf 6ei;ben ©e i t e n wie
ein Seil b i i nm unb Wa r f f , in ber HHitte akv bicíe unb mit einem ! B u l ) l a oerfc^en, ba«
burc^ folc^e wiebev a u S b e m ^ o l g ju ¡¡ringen. ®smHffenaberfolc[)eK)o|)lgemac()ctfci;n,bag
fie oon guten ® f e n , forne an ber © d á r f f e nic^t su bicfe, unb in ber SRitten nitfet bi'unie, bamit
fíe gerne tná § 0 1 6 eingeben, unb n i d t fo leidste Durc^roftcn. ^ e i l aber eineS8ñd)fe uící;t n u r
bienet bie 9?óf)ren aneinanber ju palten, bag fein 2Ba(fcr burcl) f a n , fonbern auc6 baß fol^ e a m
(Hnben nic^t leid;te au^fpringen, fo ift e s nid)t uneben, wenn f o l # e ctwaiwcitgemadjetfeyit,
nad) Proportion ber 9?i56reH, u n b alfo fein siel faffcn. S i e 9?6i)re ^ lig. FU.
wirb fo tcic|)te nic^t a u # r i n g e n atö bie SHopre B, weil bei; ^ bie SSüd)fe ein gut Xf)eH ^iolg
inepr faflet, ató bei) Ä abfonberlitp ifi foldjei 6e!)9?óí;ren fo g r o f f e « e w a l t leiben muffen, s u
teobflcjjteii, wie oben gebat^t werben.
C a p . X I . w n t ) 6 í | e m e « 9 l 6 í ) t e n . T a b . X I I . 73
100.
SJeil bie5Bii(^feii a m nieiflcnScpaben leiben unb u om 9?ofi gefrcffen werben, abfon»
berlicp bet) © o p l c ober faltigem (Erbrcid), fo i|i ma n auf SKittel bebacpt gcmefcn, itn'bei'
¡)eii S o f t bei- cifci-iicn SSüc&feii; attein, e0 pat wenig fruditen wollen, unb iH nocö b a i
befle geblieben, baf ber @d)mibt fold;e mi t £ c i n - O e § l ge6i-eniKt, unb atóbenn mi t einem
g a r t e n ga^-spec^ ftarcf angelaffen.
SSei; fälligen, vitriolifdjen unb bergleicpcn Srbreic^, fd)útte m a n eine Quantität reinen
2£!5affcr<©anb u m bie asúcpfe, fo wirb ba¿ fd)limm|íc (Srbreicp abgehalten, o p n c w a ¿ fid)
burcp bie OTafle abfpüplct, u n b burd; ben © a i t b fitf f e n ä e t , weldieS m a n aber aud) noc^
beffcr mit Xoi;n ti;un f a n .
3 i f l ; a b e a u d ) e i n t l e n g e f c f ) e n , b a g m a n oit ftdtt ber cífei'iicn f f i p f f c v n e ® i ì ( 6 f e n
madjen laffcn, attein weil fold)c äu weid),finb fie lìbel i n s ^ ì o l g j u b r i n g e n ,ma n míifle bcnn
biefe alle accurat einerlei; aSeitc ma c h e n , unb ein Inftrument c o n @tal;l ató eine l;albc
58iid)fe l;aben, unb bainit ató mit einem SHeifel Dorfd)Iagen, fo würbe alsbenn bie fúpffcrnc
leidìte nad)3el;en. SSSaS folcpe oor EfFeS getpaii, ober ob fíe nocpbcm ferner gebraucpet
woi-ben,i|i mi r un6eit)u|l,in5wifd)en palte icp baooi-,ba(!ftc tedänbigei- feijn ató bie eiferncn,
ob aber b i e S o p l e ober gBaffei-, wenn eS lange barauf (lepet ober lauffet, nid)t aud) etroaS
vitriolifd;ei an fiep b c f omme n folte, laffe anbere urtpeilcn. SHJiewopl c i wenig fei;n wirb.
JOI.
S ) t e f t i i r n c t i i i n b f f i p f c r n c n ä« c r f p a i i r c n .
SWan fìóffet bie 9?ópren incinanbcr, wie unten bet; bendi tópnernen gejciget werben
wirb, n u r bag ber conifd)c Xpcil foigigcr jugepcn mu § , wie an ber9?dpre Fgim F bei) A
j u fepcn, unb bei; ben Äolm<unb q3iifd)cl--Siinften in » e r gwe r t f e i i üblid) ifl. © o roopl bie
© p i g c A, als' bic Jpópiung niacpen bie Siergicute a u s frei;er § a n b mi t einem befonbcrn
gjicjfcr, id) palte c i aber oor beffcr unb gcwiffer, aud) leicptcr, abfonberlid) wer bei-gleicpeit
nicpt gewopnet, mi t einem barju eingerichteten iBoprcr, unb b a i ma n b a i conifcpe oberfpi;-
Jigc Xpeil nad) einer gcmad)tcn Ceprc a l i Figura í-niacpct. g i iff foldjes nod) folibaprer
a l i bie Siid)fen , crfilicp, weil bicfei eine bcfonbcrc unb accurate a r b e i t erforbcct, bic nicpt
ein j e b c r g l e i d ) f a n , u n b 5 u n i a n b c r n , f omu g um b a i eine XpeilberiHòprcbennocpein eiferner
9 i i n g ober Swi n g c fci;n, Senn fonft wirb folcbc, abfonberlid), wenn bie 9?ópre fcpwacp uni)
í>od) ©eioaít auiflepen mu ß , jei-fpringen. ^njroifcpcn i|i nur fo »iel j u erpalten, bag bie
© o p l e ober 5Baf)cr fein ® f e n bcriiprct unb oerjepren fan. 3 c p pabe gefepen, bog inneri
f;alb 6 btó i o 3 a p r e n bie ©opte, fo bod) nid)t eben iíarcí wa r , bie eiferneii S5úd;fen ganglid;
burcpgefreffcii patte.
© a é X I I . S a p i t e t .
I o n í D i n e m n Ä r e t i
§. 102.
k ö l i l an »ielen Or t e n b a i ^ o t ^ jun 5 6 a f f c r í 9 í ó f ; r en nicpt n u r fcpweprlici),
* fonbern aud) tpeucr anjufcpaffcn ifi, unb bennocp fclbige balb »erfaulen,
, fo pat m a n eine a n f l a l t ju tépnernen W p r c n geniacpet, weil fo(d)Ci eine
© a d ) c bie f a f i a n aUcn Or t e n o o n t ó p f f e r n f a n geniad)et werben, u n b b e m
nodj in ber Si-bc eine fepr lange S a u e r pat; wie m a n benn bcftnbet, bag
X i p f f e u n b anbere berglcicpeii ©a c p e n , aud) Sìèpren felbfí, bei; taa-,
Timtr. Bßyot. X f«""