
5 5 C a p . v . w m T a b . V .
Sei'iKï fiiUet ili Sei' Operation nicí)tS rocitcf jti etini«m cor, roeií kreits oten gcinctí
í>et, wie man ft(& 511 octí)altcn liak, roeim ma n í>ic ®i(l-@(l^rau6c uní) © i i ^ e r ê
k l ) 3er6ve#un3 unì) ê i n f a d i i n g eíne¿ unì» k í «iibevn ©tiicfeê tu Sic @î>u&v M
kbieneii mñffe.
3 | í affo 110(6 úWg, roaá k i ; Ser Sfu^^oítiná uní) giifammeiifeCnma bes iiuniiieH-
3u 4^5--ató 6=iac|t«igeii ertóiigtcii 5BoS)rcré 511 beo6a(l)tcii.
Sdilaiigeiií) 6ie 3ufommcnfef5im3,fo roirö an t)eiii3liifon(i^.SSßpvcr,iwc6 »clînïeii
íctei- Um|l«iî)c, cmiid) í Cac^tcr, tinî) nncfcbein foWjei nbged-^Miibct, unì) iiicî)t iiicfir su
tangen »ili, ein i ,weitet 1 ,uiiî) ciiîXit^ ein ganseé toctjtef.angefcçet, mit roeictjei'Sufeiung
uiitecfc^ie&enec £a#tev-.@tiìcfeii nianfortfaí^ren mag, ic me^r i)ic©pu(tr fciffl"imct) uiiö
nac6 abgeftincfen witb, roorju beini bic geäcic^iicten iod^lujfel X / / . & XIF. r s bie<
iien. Sai man an einem Or t bieObcc s Stange mit beni einen r, mit Sein anbcwi bic Uiv
tevi ©tange í anfaffe, unb alfo berb aufciitanbet anfcjMufccn möge.
asei; 5u î n g e Síuísic^ung beá loiigeit Sîoi^i'efê fiiib fuigenbe SSortÇeite rooÇl ju obferviccii
: & roirb ein ©ptejî^SBamn, gefeçt, oon oIngcfâÇc 6 Çacjtcf iinb biïiacï Figura
XIV. g fo aiicfi niit@trp|ycii rf d gcfei'tiget mivb, auf »eldjeii ein » e t gma n n auf ainb abf
faftitrt iitóge, feinm ©loben unb ©eií n cinjuMngeii, wctcí)e^ iiac()maí;íí an be« anfnng<J=
Sgoeretó §efft unb ftiópffe ober ^ a í e n Fig. XIV. m x angef®ungcn wirb, ba er banit
nebfi feinen 9 î e 6 e u " ^ t t u c r an iaè ^ a f p e l - ^ o r i i /anfaffet,bcé a5oí;tcr¿<etange auf 5
bis' 6 Çacljtern su Xage ausí^cbet, bie ©tacere h oor baS ©efeiicf e einer ©tange oorft^iCi
bet, bai fettige gereilTcr unb fefler Hege, unb mä)t in bic ©puliv jurúcíe falíe, [«ierauff
bie ©líjlíiffel /• f anfifdget, bie s^acfeterige m c ©tange auíminbet, bai î l n t c i t k i l i"
y aiifaffet, unb inbem ber anbere Scrgmanii mit bcm J^afpel aiínwíjiig nacWaffet, er^
roe5iitc5^(acf)ícrige3iif;immengefi-6ratibte®taitg8aufcinmttí;l rooÇin er roía, Eintraget,
auf bie erbe m x q nieberleget, ben ©eipinit-^acfeit o u ^ ä n g c t , abfc^raubet, unb
feiben fo fange (iegen (lift btë er ju fernerer arbeit folt^e loieber auf einma&t mit »origem
SSortlieil anjufeçen nct[;ig fïnbet.
S(uf gteictx Slrt fäfiret er weiter fort ben ©cmiiin--Odcfcii auf baS noci) übrige in ber
©puf^r fîetfenbe ©túcE ©tange anjufcftrauben, riebet fo bann bie ©c&eerc, fo er oormoJK
oorgeffoffen, auá, unb continuiret bis cr baé Serg>gifcn, wetcÇei er cietteicfet mit einem
©i{)auffel.Sof)rct ju liiibcrit nötbig |înbct,3uîage aitógejogen unb geanbert ^at,moraufi
er fo((()ei in bie©iuf;r ebener maffen wiebcr juriicE fincfen läffet, bic ©encere an ber ober«
fíen aSutter »ieberum oorfe?et,bcn ©ciuinití^aífen an cinei »on benen auf beii ipta|l)itt=
gelegten irfacfetecigen ©tangeii auff(I)raubct, bai ©eif eiiiDänget, mit beni §aft)el an bot
©pießbaum roiebcr über bieopu^r führet, fo(c6ei aucÇ mitJ^ñtffc berer©ct)íúffel anfcÇraiu
bet, ben ®of)rcr in bic ©pupr nacÇnia^K eitifincfen (äffet, unb wenn er fobenn bic©c()cere
oorgefíoffen, ben ©eroinní^acfcn abnimmt, con neuen an ein anbereS ©tue! gfcic6erniof>
fcn anfeget, big ber S(nfaiigáíS8o6rer angcftftraubet worben, weicher ebenmiigig in beS
©riicfcK ©abei wicber oon bem sgergmanii eingeicget wirb, ber beim oon neuen auf oben
beft^riebciieSlrt ju boprcn anbebet. .Çiecauff fegt man in foWjeSpu^r ben langen SBoürei;
mit bem untern Xt;eil ein, bie ^aiib^abe aber mug ebenfaiii auf oben bemeibtc a « Ointeü
ober äwifc^cn bie ü'nópffe, F'ig. XV. m cingetjjcitet loerbeii, bag er mâ)t auf bie ©o^lc roci
gen feiner ©c§n)ei;re juriicf fc^ieffen möge.
©onfl ^at fic^ bcrîBergmaiiii, fo ben ®oprcr wenbct,cingig uiib aliein mit einem (an=
gen ^leffte ju oerfe^en, baniit bai gewonnene »o^r^SKefil unb-'fieiiie 3Biiiibgen,auc(; ruii=
ter ronenbei ©ebiirgeifm nicjttreffen nocfebefcíiábigcniiiógc; barerer fid) fiirfiirärt^ bcrgmánnífc6
mit einem taffenoerwa^reu fan,bic©oi)[c aberinugringi unibie^ebe<eattemit
Cetteii auf i iiacÇter unb bnìber befeget werben, bag bic gewonnene 2Baiibgcn nidt in S(uf>
fatleii
C a p . v . w i i i 8 3 e r g ^ 3 3 o r ) r e r . T a b . V . 51
fallen i)m uiib per prellen, unb oerlopren gepen, ja er wirb bieStrtcn unb Sicnbctuiigen bei
S5opr=peblS auct; ol^nc gtoffc OTii^e au#altcn, unb ob fíe »crfitiebene arten, auc& teic6<
I;a(tig, burcj) ben ©icíjcivXrog leií^t eiitbecfcn. S e r aiibcre J^äuer feingegen, fo ben S r ü «
ctel fiipretunb bof;rct,mugan |íatt beíSriidíels ^iereinen Iiíiigcrnunbfefíerii^ebeíSBauin
neOnicrt, bag cr bie 8i)i í)ei «o{ireri ju {lebcn, unb foíc&en frifí) anjutreiben Dermógenb
genug fep. S emi weil er nad) unb nati) nieí;t ©tilgen anfefiet, uní) bic í!a|í immer n m h
rcr wirb, niug er fobemi bciMiibig weiter »oni Centro ben ¿cbeíSSaum anjugrcifFen, an=
gewicfeii werben. '
SEBaffcr mit ber spHg.Äanne auäugieffeii táffet ftcí; im über fiel) brectjeii nicfetpraaciren,
i|t auctjmciitnötbig, inbcni biciJBaffcr oon Sage aus bem ^áiterjusufatten pflegen,
e r i)arf auci) baiS8ergi®fcn nidjt ejicr ánbcrii unb a6fci)vauben, big ci ¡lumpff unb abge<
biffen wiifbe,wcil bai »opr<2)ie5( ii^m contini.iclicf) sufcbieffet, unb au i ber ©pu^r nac^
unb ua® rollet, baf;cro wenig ^liiibcrung imS o ^ r c « fclbff ju beforgen. ^.ater neue©t&
tfc anjufcgen, fo fan cr in ber ^eboCatte oben einen Siagcl ami) woí;l ätoep ooriíecEcn, bag
to Srncfel iiic[)t über fic& weicl)e, fanget barauf mit einei anbcrii SrücEcliSc^rotl^re bai
©efciicfe Der ©tangen, bag fic nicl)t©ob(wärti wcicftcn mige.unb fctiraubet »on unten ^er
mit.?)ii!ffc bei©ií)íü|Tc(i bie©tangení©tñcEen hac^ unb nad) an. t ó n t e fotctjci über einem
©cfencfe oerricfttet wcrbcii,fo fan man einige CacÍJter bei; aenberuiig bci®erg;©fciii unb
Äolbeni jugleid) auf einmal abfegen. Oßo aber fein ©cfencfe unter bem 58oi;ter t)ori;an=
ben, noci) wegen grofierÄolien anäubi-iiigcn, wirb lober i i a d j t c r an unb abgefegct werben
|iuifícn,uníi cinc bego längere iicbc^eattesu ncl;nien fei;ii,bag mau bic ©tange bocf) faffen,
bie ©tucfen fobcnii abftbrauben, unb nact) unb imd) bie Siägcl, worauf ber Sri'tfcl mit fei«
ner ©abel aufrupet, fo^lrofei crniei)riget,gu wcldjer arbeit p e p a parte Srürfcl wojlnd.
ti)ig, bag bunt) einen iiacfe bem anbcrn bic ©tange affo gefangen, gefcncEct, unb juin ab>
fd;raubeii bequem gcnwcpet werbe.
S i e anbete a t t ortwärti ju bolzten fan auf Figura xvn. gcwiefene a r t gar woW
gcbrau(i)et werben, wenn nacp »orper i [ad)tcrid)cr ©pui;r unb aiigefegter ©präge auf ei>
ncm ©toic, ber ^cbet blog in einer ©piHc eingefaffen, unb alfo pin unb per gcjioffen unb
gehoben wirb. 3a ei [äffet fid)fol(pei gar bequem burd) eine«ofitfäu|ie[ orbentlid; antrcii
ben, wenn nur ber anfangi^Soprcr alfo gcfi-pmicbct, bag er ffänfer am gifen Figm XV.
X unb im gangen fep, aud; fein Dcpr pabe, unb alfo burd) bai antreiben nicbt fo Iciditc
möge jcrtriimmert werben.
S a m i t aber bet »crgnmmi aucp Sortici! jur 3Bcnbung, fo pict iiótpig i(i,ftnbc,maa
man burcp eine Swingc ober auc5 an bic ©tauge angcg-pmieiictcs 0[ebcn<Ocpr ben » o b r e r
fßffcn, unb 5u feiner 3eit flcigig roenben. » e p biefem »opten mug SIBaffer jugegoffcn, bic
©Bupt geräumet, gcfaubctt, aud) burd) bic anfeg < » o p t e t èffteri gcäiibcrt werbe«. &
mögen bapeto bic § ä u e t ben » o p t e t bep bem Jpcfft faffen, unb auf ben ©toHii auf et«<
mapi, fo weit ei m nur tpun (äff, unb fcibe »erntógenb, rauijiepeivweldici ipncnfo faucr
nid)t werben fan, weil er tpeili in bet©pupr,ti)ei[i auf bem ©tocfe rupct. 3(1 bic ©toltiti
©trcctc gctabc aui fang genug, fo werben bic SDiitte[<©tüic auiäufcptauben unnötpig fepn,
bcranfeg<58ot)rct aber barff allein geänbcrt werben. S e n langen » o p t e t aber natpmabti
roiebet in bic ©pupt ttor Or t su bringen, erforbett ftpoit niept SKupe unb 3cit, ba et cnt»
webet jerfcpraubet, ober uad) unb nacp auf einigen Unterfcg < »oben, mit §iilffe bei S r &
(feli roiebet cingcfcpobcn werben mug.
Segtid) fan man ben §ebel bem »crgmanii ju fñprcn fept erleichtern, wenn er in ein
SScrg ©eil F'ig. XIV. x gepangen, unb alfo pin unb per gefd)wungen wirb, ba beim ber
§ ä u e t bie ííafl bei écbeli JU palten unb JU tragen übetpoben wirb, bttg er feine »Migc
Äräffte äum ^ i n n i n b §erfd)niiiigen ofiiic gtoffc SScmúpuiig aiiwcnbcii batff.
5. 68.