
46 S È t i c f e t e n n b © i i t a c l ) t c n
n e i n rec^tmäfiig Sröe ticFeii, rocilicftticfe SKiitecie in meinet giuiuguro i^Si f p uMt i o n iiocf) ineiiieii
«ig e n ®er|l ain> mit) S3i|Tenfc[)afft «iiSgcfü^re t, ifjnie ertfjeileii m6(t;te, ^nScou ti öeiTelbeii gcei^vteii 3u=
fcljrijft unt) SSepn'igen mi t me^rern e(|el)eii.
ifjait e biefemitiicIjDem'iDüiSI'Medjt in g o ii f j ©a d j f e ii Wefe« gemoji j i i fci)n.
© i n » in f em neii--gefcläten @i(f)ee=$fiit)l j u £66nig oiiDee 5)(eiflc, Die BeTjer i um u6ri.
s e i l »ie t ®c f=3Jn g f l , ® e t o Se t ic f i t iintf), ä« loeit ge 6 o|K t , uii6 Dajicw mitro eidjen ^ o i f } aiiägetut teif,
«iic^ aifo bie 0?«gel eingefc()l(igen, unb Scmniid) Ici(i)t gelilie^en f6nte, tiii|! mi t Oer g e i t Sie Jt agel ioef et,
iin& ausgesogen roettien ttntcn.
gngleicf^en liegen 6ie fupffemen ^Iii t t e ii, wie tmö bernfjofilen Ä t oiig tientlid) äu eiferen, »omerjralicJ
l im ben |)(iut)t=SUiigel K i t nm uiiti iintet bemfelben, a u f beii eicfjeiieit ^JSfof)! nii^t ii6erall offen, iiocl) Dec
Ä o p f f Dorn ^<iut)t=3?<i9el a u f Oer p l a t t e cetgeftalt cingefdilagen, tiaü ma n mi t einen IKeffet iiocf) nntet
Senfeißen fahren Fan, un6 alfo no(i)roeitef hinein gcitie6enti)ett>enf6iine, gleicfjiooöla tct ein tüd)tiget i5i=
djc t^^Jf a fjIö e tse f t al t f e p e f c t iiag e n, uii» fcfdjaffeii f eijuninp, f a fi ma u mi t gvoffet ©c i o a l t foW)en n i ^ t
6el»egen ncd) tei'änöcrn tSune, fo f a n Oer angctegte neue @icher.-5|>f(if)I, I5ctm6ge Set ?tl!iir)I=3ted)te im
geriiig(!en nidj t 6e(}e!)en, fonbern a lä untiidjtig u ns mangeKjofft Cillig j u nevicciffen, Fan and) nicljt (16.
fetjen, roie Siefen ^gu p t<OTö ng eIn anbets a lä mi t S e i m i g imö eeffeac Se fdjIagungeineäanDeriueitigen
@id)e t=9JfabISf6nnege^oIff ennierljeii, iriceme alietoingö 5Ul)efot9cn, baf! ein foldjet nicljtiger @icl)et=-
^ f a ( ) l g ar ieidjt t6nne »eränöett, 11116 Cet ^ a u p t ' J t a g e l niebecgef^Iagen tuerben. @ o F6nnen atief) Die
«iiigefcfjtagenen $f c|] e n , i i iDi e Sü n u c , 6at)ui'd)fie fie6ciiSG;citel roeit, loie bie alte geicefen, iDiebec gemacht
ttorticn, iiibeme olle bOiS ©e ri n n e bei; b e n O b c t n i n n b Uiit e tn ^ 5!)!ii^Ien, eben fo roeit ift, benen beiiadibat«
ten Wu l l e n , a n beut ® alTec • f auf f im geriiigften nicl)t fdjabeii, es i|l fold)el angefc^logen audj iii(l)t cot eine
Sicnei'ung j u adjten. SS i e nnn bicfeömeinSebenct en beiieii5!)Ki61=S{ ec!)t enburd)unbburdjgemälj, imb
iemfelben i)ev6o|feiitlid)tein3M61-5Sctf}änbigerU)tbetfptctf)en ii)i t b,b e cora 6b a f olc()e^aup t iäRängelam
e i d) e i'. 9) f a [;I mi t Jlngen gefe^en luetben F6nnen; 3ll«^a 6 e f old)e ä aud)mein em^o d)g e el)t t c|l e n|)e trniU
feinet 3?ot6buctftimbSei)aui>tiingfeineä3!e tl)t e!Siuü6erfenbeii, iinb mi t meinet ^ o i i b uub Unt erfd)tiff tiu
teEröfftigeii, ind)t entfielen rocilen, bet itf) olleäeit »«Bl e i b e
ÏÏJeincê - ö o c f ; g e e &r t e n
tien A l f l e n ©e p t e t ii b t .
a n n o 1 7 0 2 .
tiienj}>sct6unbenet,
f j o^o n n ®o t t ^ c S Si e t e r, Dee.
©p n b i c u ä , SSit^tet, tuib 6 e 6 6 p t)e nb erei'6 t o b(.®e t i(6 t eju3e na ,6 e f e nn e n6ie cini t: ®eitt=
nod) bep U n s T i t . Jj e r t D . 3 o 5 a n n ïWattfje« Si e l e t , .giof=@ erid)tä.Adv. O r d . u n b ^ e t j o g l . © .
9)o|ï=Si t e c t o t in3!:aI)ni e n b eSj;4nigl:^o f)ln.un bSè ur=@ (>e i)f .S:omme t ci e ii--3!a t l;un b Ö b e t ï
qjof t^ffleilïe f ê iu £eip;ig, noefigcfntfiet, äioei) a)!ii5I=a)!ei|1ere, alê a u bre o« ® ü l l e t n , niiD
SDIeijJet J o h a n n EJ t i ( } i a n geiiben, übet nad)folgcnbeUm|Mnbe firaimorifd) j u beglaubtet 5t ad)rid)t abiu=
^S t e ii , and) i i i foIci)em g n b e biefelbigen j u t ©e t id)t i3=©t eil e mit ge bw tjif; a i a ^oben felbtge beijberfeitä
einhellig b erii|t e t , wi e folge t;
1) Itmf fanb.
O b Deponent en ®uöl>SS«t|} a'nbige, unb roa« ® i c ? i e t = f fó6fe unbSoi^t b ónmemó t en, »oWP e t f l ü n .
Den, ingleic^en ob fie ant^ roüften, raie ein @idiec.-5)fa^l, ujeiin et beftönbig tnd)tig «nbun t a b el t w f t f e nn
folle, miific befd;afren f e p nï
Sl n f ben i ) llmf f oub
(intmotten .^o ng a n bre o ê ®i i l l e t , unb .^ a n^ ffWfiian 3e u b , mi t 3 a .
2 ) Umf taub.
O b ein aRiiW='33fa5l, bei) bejfen f (attung bie£6e{ier j um .^ o u p t ^n n b ü b i'i g e uCi c t g t f .DIa g c l i i i u
lueit gebootet, unb bo^et mi t roeic|eii ^ o l ^ ausgefüttert, ont^ olfo bie OTagel eiiigefdjlageii rootbcn, unb
wobei; ma n befotgct, eä bütfften mi t bet g e i t bie SRogel betmolTeii loefet werben, bop fic leidit f i e t a ii««»
jogen roetben t in t e n, »o t t iid;t ig, gültig unb untobel^afftig j i i Ijolt en?
Sl u f ben 2 ) Umffanb.
Se pb erf eit ä Sengen fligen 3Jein, benn cä f)ätte feinen Se ( } a n b , unb iSge folcfieraeffort ein S o a e t
{ ellonbig nie^t an. / 1 j
3 ) Umlïo n b .
O b ferner ein f o t t ^ e t M f l . f f a ^ r , b arouf bie EupfferntgJlotte, Wi e o uSb emSo^Ie n Ä aiig f o n b e t ri eJ
a bju'
i n f i t e i t i g c n t r t f l b l E i t ' S f t c b e n . 4 7
abjniicljmeii, oorne^mlid) um ben ^)aupt=3Jage( ^etnni, unb untet benfelbeii a u f ben eidjenen 5>fa6I nid)t
überall auflieget, unb fonberlicfi ba bct Ä o p f f »om . j o u p t ^SJa g e l nitfct gan^ a u f bet f l o t t e , fonbetn
ma n mi t iin em SJeffet unter bemfelben ^iufa^t en (anii, »ot einen beftänbigen unb gültigen 2üii.51.5)fal;l F in t e
«rEennet loerben?
Sl u f bell 3) Umfia n b .
®e p o ni t e n geiigen mi t !l?ein, uiib fügenonbep, e i F6nte ein 33eftiig batunter »orgelen, inbem
Ser anbCre Jtocfibat, fo brunter ober brüber roöre, am Söa|ret=@ efälle giiibuffe litte. S a ^ e t o
3ied)tenä w ä r e , bag bie p l a t t e gerabe unb bem Sl e i;=r c d )i noiti unb sroar fe|ls botauf liegen
muffe.
4 ) Umftonb.
O b nit^t fole^e l lmil ä ii b e bet tetftten a t t , tüefitige SSi i^I = ^Jfii^le äU pla t t en, ganfj j u » i b e t ,
liid;t jU bult en, unb fel)c g e f ä^rli t j fepn?
Slu f ben 4 ) llmf i a u b .
3 o .
5) Um(?anö.
O b nit^t bie f l o t t e a u f ben IMu^I-'^ f o ^l Sl e p .-re t^t fepn müffe, «n b mibei: alle tTOanier, wenn
fie ( t iimm b o t a u f gefdjlogen?
a u f ben 5 ) llmf l a n b .
S a g e n Sengen 3 a , unb rai'ifie bie p l a t t e a u f ben 'JJfaf;! n a i^ bem S i e ?=r e t ^ t o u f eiu $ a a i :
Setic^tct fepn.
6 ) Itmffanb.
O b mi t 35effanb bet ffiaöt^eit gefaget werben f 6nns, wenn ein SHüile t über ben gocljt baum im
O e I=®e r i n n e , anjebeberer b e i)b e n©t i e|<@ ö ul e n e in e eid)enc5>foflen, f ü n f »iertel g l l e n fjod), unb brep
B o l l fforcf augenagelt, alfo, baß bie O e l » ©e rin n e in Sidjt en, unten l'ieben ffiiertel, oben übet ben '}>fo(teit
aber jroep g l l e n weit bleibet, beoorab ba baä »orige a l t e O e l= ©erinn e cb e nf olls liefen Siert elipeitgewe f eit
ifi, unb baä in bet O b e t n =Mü h l e n b ergl e id;e n®e if e5a t , baf! bieSlnfdjioguiigOiefer'Pfofienbenen benacS'
borten SIMi^len ungebü^rlidjen abb tutj) tljue ?
a u f ben 6 ) Umfla n b .
3 a eä tl)äte benen benachbarten Sl ü b l e n a b bruc^, berni ein fole^er Müt t er triebe M ®a f f e i!
ju t i c f e , ba|j bet anbete ben iSSiberroeg f/ätte,
7 ) unb legtet l lmf i a n b ,
a S i e biefen 53!ängeln beä @ t c fi e t i^f a l)l6 abäniielften?
a u f ben 7 ) unb lernten Itmfia u b .
!Ma n müfle eine Fiipffetne ober eifetne P o t t e ne^nuen, fo mi t Ä a p p e n a n ber ©e i t e , fed)S btfj
fieben S o l l , un t erlie f e, unb mi t etlichen Sl ö g e ln, a n d; w o ^ mi t einem Siiiig e »erwafiret werben
fällte.
ffieffer aber wäre eilt neuer 6 i d ) e r> f 5 f a 5I, gut bid;fc gefioffen.
Sö ovnii t fie alfo il;re anlfoge befd)Ioffen.
Ur f imb l i d ; ifl biefer R o t u l u s barüber »crfaffet, unb baä ollpiep'ge @ t a b t=©e t ic5f ä=3nfie g el(iuf ä
jjebrutfet worben, 3e n n , ben j a t e i i ®e p t embr. 1 7 0 2 .
< 5 t a b t = ® e t i c | t e i5(i f c l 6 (l .
3 0 5 « ™ ' Slnbreaä $ ! ) ) ü f e
S t c t u m j ^ a K e , b m 1 9 . e c p t c m J v . 1 7 0 2 .
fSlbieweiTen bei) ®.®.5)ra t 6 e a l l i i e r ber Ä 6 n i g l . 95o6In. unb ffftursSäe^fift^e ffornmercieii-Stot^
unb O b e r= 9 > o f h®c i | l e r , .P)etr 3 o 6 a n u 3a c o b Ä ä f ), fd;riffil!(^e a n f i 4 u i i g get^on, wa äg e»
flolt er wegen bet a ii f b e in 3Ji t t er.©u t l)e g 6 f)nig neu^erbaueten 3)!ül;lc, unb beren bobep für«
fallenbeit D u b i o r u m , fo et mi t überf(|irfet, einiger Sa n^o erfra n big e n Mü l l e r, iiifouberöeit
beä l)iefigen JJ e u i S t ü I l e r ä , Körif fion fietnä @nta(f)ten benitljige t wäre, unb babep g . g . K a t f ; nfu=
<l;ct, benfelbeii »or fid; j u forbe tn, ifjme notf) ein itoar ® ü l l c t , fo bereu oot^onben, j u a bjuiigire n, imb
116er foId;c 5>unctc ; u »etnel)men; a i ä i f i gebad;ter SJen • ® i i l l e t a llii e r, £l; t i f1i o n .Sern, beneSenf} beit
®ü t l e t |) e iu t i t ^ ©t e in e ii, fo fith in ber SUü^lc bep beä St a t^ii aSorwercfe © i n i r i ^ befinSet, »orgefotbert,
ir;neu bie i'iberfcöitften D u b i a , welc()efi(f) bcp b e m M ü ^ h ^ f o f i l e ber ncu=etbaueten üDü^le ju ö ß n i g ei-=
eigiirtj iugefleUet, mi t ber a n b e u tmig , foId;e j u bnrd;fel)eii, unb fStberlid;if i^re ®e i ; n u n g unb ®u t =
2 ) „rfjtti^
w