
$ t ( î e 8 C o p i t e l , S?oit U n t e t f u c b u n g &e$ ( ß c f ä l l e e .
Q B i a m , ingWdj en a u ê Bi e tm « n t e r i i , fo Cicfe imi t i t c t I jabcn, «uêföf j t l ic^c
«iljaltcn.
l o . gcviiei: i|l auc{» nót f i ig 311 mi f l en, Sag 6ei) Unt c r f inf jung t e ë ©c fWc s einr t g l u f l t S ,
t s f f è n a S K g i i n g m , ft cc in fliclTm ma c t c t , jitglcicl) mi t ju gjapi c r c gcbrai t i t w e c bm, t ami t
man fcljcn f è n n c , wi e cc am fi'iglicfjden n a d j Dcc gUafcf j inc, fo 6ac«n gcbauc t »c c b en folt,
Otjttlcitcn: Dicfcs wi c 6 »on cincnt fo 6cc Ge ome t r i e f n n b i a , ntit 6cm Af t rolabio ö t f c Menful a
Uu^t g t f imSen wecCcn. _§ i c c wot tcn teic »ccfucf tcn, cb cS nt(<)t fo glcit^ mi t unfcrec ®«tTfl:<
QBa a g e bcijlóiifftig ins iCC(f 311 cic()tcn l edc c , Dami t Cc u ItC,t c , fo ÈCC Ge âeometrie (
Uticcfajict«/
fid) in biefcn» j a U t 31« ^elffcu imflcn.
, § . 1 1 . 3 i i m e c cmp c l , c6 wa c c ein g i n g »cn a bi« T a b . II. Fig. i . nicfet «IJcin nfl(S bec
o^c bcö S a l l e s ju untecfucfeen gegeben, fonbein ma n foff ouc^ bie Ä r i imme i e« glwf feS 31t
apicte bc ing cn, i inb biefcä wf l c ö e , » i c fbige t , 3U bewercf l icl l iaen f(i)n.
§. 12. ©a ä ®aag. -@c( )ci t ) t i|I a n ffattcinecSD{e|;'9Jutt)c folgcnbec ©e f fal t 311 gcbrancfcen;
SBangiebetfclbigcnbemnad), (ibec bie oben ang enommene Cäng e Cec 16 «nnocf) 4 3o l t
JU, i teldje abec in ®ef len nid) t mi tgcccdjnet we r b e n , niaf len fte n u r beßwcgen ang enomme n
jtnb, bag b cm®a a g <@d ) c i b t w n feinec ocbemi ictcn Cäng c bec 16 J i i p n i ^ t s a b g e b e , fon^
bern ^intH- ftd) eine fccije a u f l ä g e b e f omme ; tanncnf teco ancfe bafelbft ein S e m obec ä b f a e «
Tab. I. Ks . I. ( w i e ic^ eä nennen wi l l , ) tjon g i f e n ober ^ c l e , burd) ein pa a r ©d)ct tubcn bc<
fefliget wi r b , butd) biefen a b f a e wi r b bic cedjtc Cängc berer oj f t c twel jnten 16 S i i g bc f l imme t ;
bccglcic^cnäcm, wi r b aiid) a u f b c r a n b e r n e e i t e a n g e b i a d ) ! , wi ebc r ; O3U ei fel jcn, b ami t e ä
lincfs unb redj tä gebcaud>t werben f a n ; unb enblid) t^eilet ma n an jeCen g n b e einen g u ß nad>
10 S o ß e n a b , wi e bei) ? unb « »ocgcf tcl tct, fo i f l es 3um ©ebc aud) fer t ig.
§ . 1 3 . ®ei ) biefec SKei fung bebicnet ma n |td> neb(l bcr a 5 I cDi®a a g e C be« CDSaagc
©d)eib6 ^ bcr <2Baag<@tabe J beö SD!aal5<©tab6 T unb f ibr igcn ©e c ä t l j STa b . i. inglcidjett
anncd) 6 biä 8 abf t c c f e<©tobe , we ldj c 3 gUen l a n g , r Sot t f t a r cE, nnb unt en 3iigefpie«t fei;n;
aud>foßenetlict)ebiefer©tabeobentotl)c J a f j n e n I jaben, unb tiefe wol len wi e um mcl i rccet
S c u t l i d i f c i t I jalber, S) !ci<gal )nen nennen.
14. <3Benn ma n bie Ope r a t ion p o r n immt , (Iccfet ma n erfllid» ben g l u g mi t Sieg^gaf o
n c n n a d ) g e t a b e n e i m e n a b , w i e b i e a S u d j f l a b e n i i ^ i c , ci/, T a b . II. Fig. i . 3 e i g e n , bennseid) '
net ma n bic Cini en, wi e fic burd) bie SMeg > g a l jnen a u f bem Canbe abgedecfet we r b en, a u f
einen a S w n J P a p t c r Fig. 2, mi t »Slepftifft cfengefeljr a u f , aläbat jn fd)läget ma n bei )» am
U f e r b e ä ® a f f e t i S an f la t t ber bafclbft bcf inbl idjcn a)}cg<Sal)ne einen ® a a g e i @ t a b e in, i inb
niifit bie S o l j c bc« Uf e r s , wi e oben gelel jret , a u s : ® i t wol len 3um g c f i n p e l , 8 g i i g 9 So l l
»or bie gefunbcnc S o p e f e $ m , biefc 8 g i i g 9 3o( t fd)rcibct ma n nad) obiger Slnlei t img Fig. 4.
a u f , wennbi e | cgge fd) e l ) en, wi r b ber anbete a e a a g t >©t a b c p o n b e n e r f l e t n ^ofengcfa^rnad)
bec Cang e beS ® a a g > ©d) c ibte bep £ fold)er gcf tal t eingefd) Iagen, bag ec mi t bem ecj lcn a
unb b c c fWe g ' g a l ineÄ in g e r abe rSini e 3u l i e f en Wmmt , we ldj c ? be« allen Stat ionibus, fo in
einer gecaben Cinie mi t b enen ®a a ä e - -©t ä b c n gcmad) t werben f ö n n e n , wc l ) I i n a d ) t s u n e f c
men i f l . ®ami t ma n n u n et faf t c c , wi e viel jebe Cinie fo gemetfen we rben fol l , an 9?i i t l )cn,
©d)u6cn imb j o f f e n ^al te, f o j n e r c f c n n a n am QBa a g - S d j e j b t .5 T a b . I. Fig. i. wa n n c 6 p o r <
• - , . . , ) ni i t ben Uli!
t Wor ten i f l 3
Soll einaetljeilten g u g e ^ bcä
C!Baage.©d)eibt ä ^ abfd)neibet, bicfe Sol le fdjreibet ma n bep allUleenn ©©tia nb cn a u f ben bep ficb
^abenben SSog en; wo bie g i g u r fo gemef fcn wecben fol l , n a d ben Cinien a h , h c , c d , Fig. i.
ol)ngcfal)r nacbgejeicftnct we r b e n , a u f , wi e bep Fig. 2. 3H crfeftcn. 3. S8cp bem erften
©tanbe hät te bec S(rm a u f b e u t ®a a g =©d ) e i b t am ©t a b e e, Rg. i. T a b . 2. 3 SoHabgeftfcnit.-
ten, biefc 3 S o " fdjreibet ma n am 9?anbe ber Cinie b Fig. 2. swi fdjen ^ a u f , unb fo per«
fäßret ma n aud; bep ben f ibrigcn ©t änb en ober Stat ionibus , 6a bep ƒ Fig. 2. 4 ä o l l , bep 2 5
3 0 a , unb bep i wiebcc 3 S o f f , fo wi e fte bep benen Stationibus a e, e f , f g , g i Fig. •. T a b . i.
gcfunbcn we r b e n , aufge f^r i eben fieljen.
§. 1 5 . S e e Stat ion £ ƒ gegen ftbcc, ni imnc t ma n wa f t c , bag bec g i n g bic g r i f i e aSiegitiM
t a t : bicft g enau 3u u b e r f omme n , flecfet ma n in bie Är t ' imme bep -i einen a b f i e l e < ©t a b , unb
mifict mi t ben bep ficft babcnben 5!)laag< ©t abe bie Cinie c i unb ƒ A finbet eii". 2', 3". u n b
/ 5 "- .SWaaße fcfcreibet ma n 9leid>fall« a u f ben S o g e n Fig. 2. 3Wi f i jen £ A
»inb ƒ i a u f : bic «Ruthen j c idjnet ma n mi t ( » ) bie ©djul j c mi t einem einj igcn ©t r i t^e l g en( ' )
unb bic ScUc mi t swe pm 6 t t i (^c l 9 e n , C ) we ldj e s einmal j l »or aUcmalj! j u meccfen. «na(6
biefen
iiefen wenbet ma n fîd> Jitc Cinie i c, c ami t ma n nun tpiffen f ö n n « , naefe w a « m einen
ÇIBiitttel bcpbe Cinien a h unb i c im ? ) u n ( t !> a n einanbec f lof ien, fo »er IJngct t ma n bic
Cime 1 i um eine Station obec Sîut l je bi s in «nb baf i lbf l (iecfet ma n «inen abf ici fe«
©tab e in, biefc 23e c l t ege rung fd^reibet ma n am Dîanbe bec Cinie b bep Fig. 2. jwi f d j c n
i i, flucfe f a n ma n nur bic SSudi f faben St . »or f egen, welä/e m m i r , bag bie t i n i e um eine
Station pecldi igct t wocben.
16. ge cnc c mifTct ma n bic Cinie ^ c t. unb' fc^ccibet bie S o l l e , fo baé QBa a g c !
©4)ciDt j e igc t , bep jebcn ©t anb e am iHanbe bec Cinie i c Fig. 2. g enau a u f , a l s bep h i 3 o i i ,
i 3, m 5. n 4. a 3. j Î. c 7- S o l l ! bf lun mi f fct ma n Pom ©t a b e i bi s sunt ©t abe k si e
Cinie i X Fis- i. vmb fd)reibct i f l tc ©r ô g e , fo 8' i f l , iwi fdi cn i K Fig. 2. unb b a n n flecfet ma n
in bie Än ' immc beS glulTcS bep r einen Slbf l e c t 'C.Stab, «nb miffct v o n rn Die Cinie m r, f inbet
fclbige 2 ° , 1 ' , ingleidjcn bie Cinie « r 1 ° , 9 ' , tiefe Cängen f è r c i b c t ma n Jtnebec ael jörige«
O t t s Fig. 2. a u f , a l s 3Wi f (^n mr 1 ' , imb swi fd)cn « ^ i " , i , fernc c gießet ma n b:ird>
<- einen ïBo g c n , fo bep f unb b bie Cinie i c Fig. 2. becft()ret unb anac ige t , wi e bec g l u g
iafi'lbfl Pon bec Cinie b c abiwid) c r .
1 7 . 9 î u n i f l bie Cinie c d n g . i ; T a b . - î . nod) 5« mef fen i'iiscig : ÜRan Bc c längect fclbige
bcmnad) »on um eine Stat ion obec i | iSut f te bi s in S, unb bafeibfl flccfet ma n , wi e bep i
gcfdjeljen, einen ä b f } e c f c ;©t ab ein; bie S e c l d n g e r u n g abec not ier t ma n jwi f d j c n t ^ ï i g . 2.
»on •S' mi)]ct ma n flucc ùbec nad> nnb finbet bic Cinie ^ q î"., btefe Cäng c fcfeceibet ma n
gleid)fallS swifcfeen ? Fig. 2. unb eiiblid) f é c c i b c t ma n «in bec Cinie c i Fig. i. t e p t 2,
6ep K 3> 'i' 1 , w i> ^ 5> 7 4> Î Î S oKwe c jebc Stat ion a u f : bep i^ben legten ©t anb e a b e r ,
fd)teibct ma n , we i l e cmCbtPo l l f ommen i f l , bie Cäng c pon 7 ' w i e *îc gef i inbcn wi r b , a u f , u n b
biefeS mi ig ma n alleseit, we n n bep ( înbe einer Cinie feine gan? c Stat ion pocl janben i f l , t b u n .
i 18. » e p benen worbergebenben ©t ä n b e n a b e c , we i l fclbige aüejei t nj»d) bec Cang e
t e S aBaagc.©d)ei t>tS ang enommen we c t c n , not i rct ma n n u c b i c einjeltte 3^11«, imb bi«
übcige Cdng c bcs ®a a g c i©d ) e i b t s beljält ma n im ©i n n e , bi s bic ©ummi r u n g g e f4id) t , b«
man bann bep jeber Stat ion 15 g u g ober i l 9\ut!)c j u ben «ufgcfcbcicbcnen ein3clnen Sol l en,
ced)net. 9 î u n i f l annocb bic S r u m m e t e s gl i i f feS an ber Cinie c d anjume r c f en; ma n 3cid)nct
bemnad) bep r j; unb mi t S o g e n ^ Cinien t ie SSe r äbc img beS gliifTeS a n ber Cinie c a Fig. 2.
a u f , unb mi g t bep u, y, j unb { Fig. i . nacfc ben a b f l a n b bes gl i i f feS n u r guec i ' ibcc, bie
ttcfunbcnen Cäng en f t feccibetman Fig. 2. a u f , a l s bep u 5' , v 5' , 3" unb bep q unb i v c c jet e
Cinie 2 g u g : i f l abec bie S(bweid)ung über eine 9?utl)e, fo tbin ma n beffcr, we n n ma n a i i f f
;rabc e i n i c e i n c n j c i a n g e l f c ^ c t , fo 3ur s S a f i n , bie bec ^ r f tmi n e n a d j f l i^ibtrfieficnbe Stat ion
i j a t , unb mi t feinec ©pi«c in gebad)tec i i u ' imme s u f ammen f l o g t , wi e bep bee C i n i c « ƒ unb
m n gefdje^en.
19. Ccgiid) mi f fct ma n nod)bi c $ 6 5 e b e SUf e c S t e p u n b f d ) c e i b e t f ( e u n t e c b cm®o t t
( g a l l e n ) Kg- 4- a u f , es fep felbige b emn a ^ 4 S»B/ 3 So l l g e funt en wocben.
§. 20. QBennbiefeSgefcfeefeen, b e g i e b e tma n f t d ) n a c b . § a u f c , n immt einen pc c j f lngten
siNaag>©tab, JpanbiSicctcI unb ein SBlat q>apiec Fig. 3. 3i{[)et t a c a u f eine C i n i e " b, a u f
biefc t raget ma n bie ©t Ä n t e , wi e fte bep Fig. 2. aufgefd)ricben f lcl jen, ba bcnn bep ber c i f l e i i
Soll bef tnbl id) , 3« biefen 3 S oK« " w d ) « « ma n annod) i j «Hutfje, bcnn fo Piel ^at ma n
bep 'jeter Stat ion in ©ini i e bcljalten : bcrot tcgcn m a n a u f ben »ec jüngten 2Raag<
©tabe » o r a c Fig. 2. i «Rmljc 5 g i i f i 3 S^Uf »»b '»'"«et «»f bic Cinic <i b rig, 3. a u s a in
fo öa t ma n bie evfle Stat ion, ferner grei f f t ma n a u f befagten S S Î a a g ' S t a a b c Poc bic 4 3ol t
bep fc Fig. 2. 1 .9iut l ) c , 5 g i i g . 4 «nb t raget fie aufbe f a g t e Cinic a b Fig. 3. a u s t i n / ,
fo bat ma n swep Stat ioncs. Sliif ƒ 0 bie ant e r e Stat ion Ijat ma n einen t r i a n g e l g c f c e e t , bie
» i e g u n g t e s g luf f tS ansumc c c f cn, bccoljalben gcciffet ma n mi t bem Jpanb>t f iccfel a u f ben
pcrjtingtcn SKa a g '©t a e e »or e k bie C ä n g e , wi e fic bep Fig. 2. aufgefd)cicben f l ebe t , u n b
feget ben einen g u g bcS ©r c f e l S bep Fig. 3. in ben q j u n c t unb mad>et mi t biefec C e f f m m s
bep h einen S o g e n , n a c j biefen greiff t ma n Poc bie Cinie ƒ A i 9îutl)c 3 g u g , wi e glcid) fal l«
bep Fig. 2. angemeccfet ; bannf c ç e t ma n ben einen g u g bcs g i c c t c lS im ^ u n c t / F i g . 3, u n b
mad)et mi t bicfer De f f n u n g ben ant e cn S o g e n bep k , wo biefc S o g e n einanbec bucc^fd)nciben,
ba i f l bcr O r t , nad) wc ldj c c bic Ä t i immc teS gluf f eS ausgesogen werben mu g : «nun finb »c c
bic Cinie a h nod) 3iPep ©tÄnbe i'ibcig, f s unb gb, »or f g flehen a u f ben S o g e n Fig. 2,
5 S o l l , unb »oc g i 3 30II aHfgefd)cieben, biefc greifft ma n suf ammen, unb n immt Por bcpbe
3 9îutl)en 8 Sol l , t rägt fte a u f bec Cinie « b n g , 3, a u s ƒ in i , fo f jat ma n bie g ang e Cänge
bec Cini« a b.
S s § . î i .